شعبان‌ بی‌مخ، آمریکا و آشی که جهت کشور عزیزمان ایران پخته شد

به گزارش خبرنگار حوزه احزاب و تشکل‌های گروه سیاسی گروه تحریریه سایت جوان؛ کاربرد کودتای نیابتی که در قالب مداخله‌ پنهان تحلیل می‌شود از جمله راهبردهای سیاست خارجی آمریکاست که در آن یک عامل میانی که زیاد نیروهای نظامی و ارتش بودند مجری طرح کودتا می‌شوند. این روش در سیاست خارجی آمریکا به طور کل برخاسته از دیدگاهی است که این کشور نسبت به خود دارد.

در کودتای نیابتی افرادی در کشور با نشانه حمایت ابرقدرت‌ها، دولت‌های ملی و مردمی را به نیابت از طرف آنان ساقط و خود قدرت را به دست می‌گرفتند. در این دست کودتاها رهبران و افراد کودتاهای نیابتی زیاد از میان نظامیان گزینش می‌شدند که به وسیله مستشاران قدرت‌های استعماری گزینش شده است و سرسپردگی آنان تضمین شده است بود. با توجه به این موارد، این نوشتار مروری دارد بر مصادیق کودتاهای آمریکایی که اصل مداخله در سیاست خارجی ایالات متحده‌ی آمریکا را در عرصه‌ی عینی تبیین می‌کند.

شعبان‌ بی‌مخ، آمریکا و آشی که جهت کشور عزیزمان ایران پخته شد

کودتای ۲۸ مرداد از بحث برانگیزترین وقایع تاریخ معاصر کشور عزیزمان ایران به‌شمار می‌رود و صف‌بندی‌های سیاسی جدی میان طیف‌های متفاوت راجع به آن وجود دارد. طرفداران محمدرضا پهلوی، محمد مصدق نخست‌وزیر وقت را به نقض قانون اساسی مشروطه متهم و از برکناری او به وسیله شاه دفاع می‌کنند و آن وقایع را «قیام و رستاخیز ملی» می‌نامند.

در سال ۱۳۲۷، جبهه ملی کشور عزیزمان ایران با ائتلاف طیف گسترده‌ای از نیروهای سیاسی که شاید تنها در نگاه ملی‌گرایانه خویش یکسان بودند، تأسیس شد، یکی از پایه‌های مهم این جبهه دکتر محمد مصدق بود. رویارویی دکتر مصدق با بریتانیا (انگلیس) در شروع دهه ۳۰ خورشیدی عنوان تازه‌ای نبود. سال ۱۳۰۲، در دوره تصدی وزارت امورخارجه در کابینه مشیرالدوله نیز، مصدق با آنچه بریتانیا (انگلیس) «منافع» خود در کشور عزیزمان ایران می‌دانست، به مخالفت پرداخته بود. بلافاصله بعد از مشیرالدوله، رضاخان سردار سپه به نخست وزیری رسید و مصدق از قدرت فاصله گرفت.

ظهور مجدد و مؤثر مصدق در عرصه سیاست کشور عزیزمان ایران تنها بعد از اشغال کشور و برکناری رضا شاه از سلطنت ممکن شد. در نخستین انتخابات بعد از رضا شاه (دوره چهاردهم مجلس شورای ملی)، مصدق بیشترین رأی را در پایتخت کشور عزیزمان ایران کسب کرد و با تلاش او طرحی در مجلس تصویب شد که به دولت اجازه نمی‌داد در حین اشغال در مورد نفت با خارجی‌ها مذاکره کند.

فضای سیاسی و اختلافات گسترده میان رهبران نهضت باعث شد كه سرلشگر فضل‌الله زاهدی- كه سابقه طولانی در خونریزی و بی‌رحمی نسبت به مردم و شورش‌های داخلی داشت و در دولت دكتر مصدق نیز مدتی عهده‌دار سمت وزارت كشور بود، بعد از بركناری، به یك نظامی مدعی نخست وزیری و محور مخالفان دكتر مصدق تبدیل شد و در ششم اسفند سال 1331 به دستور وی بازداشت گردید، ولی بعد از مدتی به علت اهمال مسئولان دولت آزاد شد. از طرف دیگر آمریكایی‌ها و انگلیسی‌ها با هماهنگی اعضای خانواده سلطنت از جمله اشرف پهلوی به جلب همكاری عوامل خود پرداختند.

کودتای 28 مرداد با طرح و حمایت مالی و اجرائی شرکت مخفی اطلاعات بریتانیا و شرکت اطلاعات مرکزی آمریکا علیه دولت قانونی مصدق در مرداد 1332 انجام شد.

در تحولات تاریخی دهه‌های ۲۰ و ۳۰ خورشیدی ایران، دولت‌های بریتانیا (انگلیس) و آمریکا نقش بسیار مهم و در عین حال متفاوتی بازی کردند. بزرگ‌ترین دغدغه بریتانیایی‌ها در ایران، منافع مالی یا به عبارت دیگر، منابع نفتی بود. پیشینه حضور بریتانیایی‌ها در ایران موجب نفوذ آنها در لایه‌های متفاوت اجتماع و سیاست کشور عزیزمان ایران شده است بود و به خطر افتادن منافع آنان در حقیقت منافع گره خورده بعضی ایرانی‌ها را نیز به خطر می‌انداخت. در مقابل، حضور آمریکایی‌ها در ایران، تازه بود و نفت کشور عزیزمان ایران در اندازه‌ای نبود که جهت آمریکا حیاتی باشد.

تفرقه بینداز و حکومت کن

در کشور عزیزمان ایران دوران کودتای ۲۸ مرداد، قبل و بعد از جنگ دوم جهانی، شرکت مخفی اطلاعات بریتانیا(انگلیس) به ریاست شاپور ریپورتر (فرزند اردشیر ریپورتر) که به عنوان مدیر (بعد از جنگ دوم جهانی) شبکه اطلاعاتی بریتانیا در کشور عزیزمان ایران اقامت داشت بر حوادث مهمی تأثیر قرار داده و نقش مهم و تعیین کننده داشت. در رأس عملیات انتشاراتی و دروغ‌پراکنی بریتانیایی‌ها در کشور عزیزمان ایران دکتر رابرت چارلز زنر از شبکه بدامن از نزدیکان آن لمبتون قرارداشت که به‌ویژه جهت همکاری با شرکت نفت کشور عزیزمان ایران و انگلیس از سوی شرکت مخفی اطلاعات بریتانیا به کشور عزیزمان ایران اعزام شده است بود.

اتفاقی که نباید می‌افتاد؛ افتاد

رهبری عملیات کودتا به عهده افسری با تجربه به نام کرمیت روزولت گذاشته شد. روزولت در آن وقت ۳۷ ساله و مدیر بخش آسیا-خاور نزدیک شرکت سیا بود. او با یک پرواز به بیروت رفت و از آنجا با اتومبیل از طریق بیابان‌های سوریه و عراق با نام مستعار «جیمز لاکریج» وارد کشور عزیزمان ایران شد. در آن وقت همه چیز جهت اجرای کوتا آماده بود. حزب توده که ارتباطاتی با نزدیکان محمد مصدق برقرار کرده بود، از چند هفته پیش خبر وقوع یک کودتای نظامی را به دست آورده و گزارش کرده بود.

شعبان‌ بی‌مخ، آمریکا و آشی که جهت کشور عزیزمان ایران پخته شد

عصر روز 27 مرداد، پایتخت کشور عزیزمان ایران روزها شاهد راهپیمایی‌های مکرر در حمایت از دولت مردمی دکتر مصدق بود. کودتای نافرجام چند روز پیش زمینه آگاهی فزاینده مردم را فراهم کرده بود، این در حالی است که شکاف میان حامیان دولت به خاص نیروهای مذهبی به رهبری آیت‌الله کاشانی با ملی‌گراها به رهبری دکتر مصدق بیش از هر زمانی شده است بود.

مذهبیون مصدق را به تک‌روی و کارها نابه‌‍جا متهم کردند. فضا به قدری تیره و تار بود که بیم وقوع اتفاقی ناگوار در هر لحظه احساس می‌شد. با این حال پایتخت کشور عزیزمان ایران آن شب آرام به نظر می‌آمد، زيرا شب پيش از آن، لوی هندرسون سفير آمريكا كه از خارج به پایتخت کشور عزیزمان ایران بازگشته بود به ديدار دكتر مصدق كه در منزل بود شتافته بود و به او متذكر شده است بود كه تظاهركنندگان اتباع آمريكا را آشكارا تهديد می‌كنند و اگر تظاهرات ضد شاه و ضد استعمار و سلطه ادامه يابد دولت آمريكا ايران را منطقه ناامن اعلام كرده و اتباع خود را از کشور خارج خواهد ساخت.

مراحل طراحی عملیات اجرائی كودتای بیست و هشتم مرداد به این شرح بود که از نقاط متفاوت شهر جمعیت‌هائی تشكیل شود و تعداد تقریبی هر جمعیت و رهبر هر گروه معلوم گردد، هر یك از جمعیت‌ها در مسیرهای تعیین شده است به مركز شهر حركت کنند و همزمان به مقصد محل خیابان شاه- نادری برسند، باشگاه‌های ورزشی مانند کلوب تاج نیز به حركت در آیند، شعار كلیه افراد سلطنت محمدرضا باشد، افراد گارد جاویدان به جمعیت بپیوندند، منزل دکتر مصدق را محاصره و وی را دستگیر کنند و دستگیری دكتر مصدق از رادیو اعلام و زاهدی با تانك به نخست وزیری برود و از شاه دعوت به بازگشت كند.

کودتای 28 مرداد با طرح و حمایت مالی و اجرائی شرکت مخفی اطلاعات بریتانیا و شرکت اطلاعات مرکزی آمریکا علیه دولت قانونی مصدق در مرداد 1332 انجام شد.

در روز بیست و هشتم مرداد دولت مصدق هیچ اقدام عملی علیه كودتاچیان نكرد و از مردم نیز جهت مقابله با كودتا دعوت ننمود. مدیر شهربانی را كه مشكوك به همكاری با كودتاچیان بود، بركنار و خواهرزاده خویش، سرتیپ دفتری، را كه از همكاران جدی كودتاچیان بود، به ریاست شهربانی منصوب كرد.

سرانجام روز 28 مرداد اوباش وفادار به محمدرضا شاه پهلوی به سرکردگی شعبان جعفری به خیابان‌ها آمده و با ضرب و شتم مردم و هواداران دولت مصدق زمینه ورود محمدرضا شاه پهلوی را به پایتخت کشور عزیزمان ایران فراهم آوردند. کار به جایی کشید که شعبان بی‌مخ و دارو دسته‌اش را در جلوی منزل دکتر مصدق جمع می‌کند. به واقع شاهان پهلوی به کمک لمپنیسم توانستند فرایند دموکراسی‌خواهی را در کشور عزیزمان ایران سالیان درازی به تعویق بیندازند.

شماری از آگاهان به کودتا با ارائه اسناد و شواهدی اثبات کردند که جعفری در روز پیش از کودتا پول هنگفتی را از دولت‌های بریتانیا و ایالات متحده دریافت کرده هست. در این میان البته شعبان جعفری ادعایی دیگر را مطرح کرده و با وجود عکس‌های متعدد، مدعی است که در روز 28 مرداد تا حوالی ظهر در زندان بوده و بنابراین مداخله‌ای در کودتا نداشته است!

شعبان‌ بی‌مخ، آمریکا و آشی که جهت کشور عزیزمان ایران پخته شد

بعد از اجرای کامل کودتا و تسلیم دكتر مصدق، كرمیت روزولت با شاه ملاقات كرد و شاه ضمن تشكر از او گفت: «من تاج و تختم را از بركت خداوند، ملتم، ارتشم و شما دارم… و هرگاه فاطمی را به خاطر سرنگونی مجسمه‌های من و پدرم پیدا كنم، بی‌درنگ اعدامش خواهم كرد.» و بدینسان عصر جدیدی در آینده ملت کشور عزیزمان ایران رقم خورد كه هزینه آن بیست و پنج سال سلطه مستقیم آمریكا و ده‌ها هزار كشته و زخمی و زندانی بوده است كه نهایتاً با انقلاب اسلامی در 22 بهمن 1357 به آن خاتمه داده شد.

هر جا سخن از کودتا هست؛ پای آمریکا در میان است

براساس اسناد انتشار یافته از سوی ویکی لیکس خود آمریکایی‌ها اسنادی را، از دست داشتن مستقیم خود در کودتای 28 مرداد سال 32 افشا کرده اند. شرکت اطلاعات مرکزی آمریکا (سیا) اسناد تازه‌ای را در ارتباط با کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ منتشر کرده که نشان می‌دهند دولت آمریکا قصد داشت در صورتی که کودتا علیه دولت دکتر محمد مصدق شکست بخورد، در کشور عزیزمان ایران یک جنگ چریکی دامنه‌دار به راه بیندازد. این سند به کلی سری که در سال ۱۹۵۳ در وزارت خارجه و شورای امنیت ملی آمریکا تنظیم شده، حکایت از آن دارد که آمریکا تا چه اندازه دلواپس آن بود که کودتا جهت سرنگونی دکتر مصدق با ناکامی مواجه شود. این سند همچنین اثبات می‌کند که طرحی در جریان بود تا با زیاد کردن حضور نظامی آمریکا در منطقه و ایجاد یک نیروی چریکی ضد کمونیست در جنوب ایران، حرکتی جهت بی‌ثبات کردن دولت مصدق شروع شود.

توصیه جالب تاریخ معاصر دنیا این است که در هر کشوری و هر نقطه‌ای از دنیا که کودتا بر ضد دولت مرکزی رخ داده، پای آمریکا در میان بوده هست، لیکن سردمداران این کشور دنیا را ارث پدری خود می‌دانند. کوبا، گواتمالا، شیلی، اندونزی، روسیه، یونان، سوریه، آلبانی، تایلند، لائوس، کنگو، ترکیه، دومنیکن، عراق، ویتنام، برزیل، بولیوی، پاناما، غنا، کامبوج، آرژانتین، السالوادور، هائیتی، کلمبیا، پاکستان، گرجستان، اوکراین، ونزوئلا، نیکاراگوئه و مصر از جمله کشورهایی هستند که صابون کودتای آمریکایی جماعت به تنشان خورده است.

به هر حال 28 مرداد 1332 یادآور روزی تلخ در تاریخ معاصر کشور عزیزمان ایران هست، روزی که در آن دولت مردمی دکتر محمد مصدق به جهت شکاف ایجادشده میان ملیون و مذهبیون و کاستی‌هایش ظرف ساعاتی ساقط شده است و زمینه استمرار حکومت شاهنشاهی محمد رضا پهلوی فراهم آمد. حکومت که تا آخر امر بر دو فاکتور تکیه داشت: کاسه‌لیسی آمریکا و تکیه بر لمپنیسم….

انتهای پیام/

ماجرای کودتای 28 مرداد 1332

واژه های کلیدی: محمدرضا پهلوی | محمدرضا شاه | اشرف پهلوی | رضا پهلوی | انگلیسی | آمریکایی | ایرانی | انگلیس | آمریکا | محمدرضا | انگلیسی

شعبان‌ بی‌مخ، آمریکا و آشی که جهت کشور عزیزمان ایران پخته شد