درس هایی جهت بانک های ایرانی
اگرچه بانک مرکزی آمریکا به نظارت بر بانک ها می پردازد، ولی هیچ گونه ضمانتی درخصوص سپرده های مردم ارائه نمی کند.
درس هایی جهت بانک های ایرانی
اگرچه بانک مرکزی آمریکا به نظارت بر بانک ها می پردازد، ولی هیچ گونه ضمانتی درخصوص سپرده های مردم ارائه نمی کند.
به گزارش تحریریه سایت YYJC به نقل از خبرگزاری دنیای اقتصاد، این نهاد نظارتی هم ذخایری از بانک های عضو گرفته و نگهداری می کند و هم در صورت لزوم به بانک های نیازمند وام کوتاه مدت می دهد. ولی اگر شرایط یک بانک را بحرانی بیابد، بانک مرکزی آمریکا دیگر به آن کمکی نمی کند بلکه آن بانک را رها می کند تا ورشکسته شود. بعد از ورشکستگی هم، بانک مرکزی آمریکا هیچ گونه مسوولیتی در قبال پول سپرده گذاران آن بانک ورشکسته نمی پذیرد. در واقع جواز فعالیت بانکی از سوی بانک مرکزی آمریکا، تضمینی جهت سپرده های مردم نیست. ولی نهاد دیگری به نام FDIC سپرده ها را تا سقف خاصی تضمین می کند. در کشور عزیزمان ایران هم معادلی جهت FDIC داریم و آن صندوق گارانتی سپرده است که در سال ۱۳۹۲ تاسیس شد. صندوق گارانتی سپرده و FDIC دو شباهت و سه تفاوت مهم دارند. در مقایسه این دو نهاد درس هایی نهفته که تا حدودی ابهام را از شرایط فعلی بانکداری کشور عزیزمان ایران برطرف می کند.
شباهت اول صندوق گارانتی سپرده و FDIC در این است که هر دو دولتی هستند؛ یعنی نه آمریکا و نه کشور عزیزمان ایران گارانتی سپرده های بانکی خود را به بخش شخصی نسپرده اند. دلیلش این است که گارانتی سپرده های بانکی جلوی بحران اجتماعی را می گیرد، بحران اجتماعی که می تواند تبدیل به بحران سیاسی شود. گواه این مدعا را می توان این روزها در خیابان های روبه روی شعب بعضی صندوق های اعتباری یافت. جلوگیری از بحران اجتماعی سیاسی را نمی توان به بخش شخصی سپرد آیا که غالبا خود در این شرایط ناتوان می شود از این رو امر حساسی چون گارانتی سپرده ها به نهادهای عمومی سپرده می شود.
شباهت دوم صندوق گارانتی سپرده و FDIC در داشتن سقفی جهت تضمین هست. صندوق گارانتی سپرده، سپرده ها را تا سقف ۱۰۰میلیون تومان تضمین می کند و FDIC تا سقف ۲۵۰ هزار دلار. یک فلسفه سقف داشتن ضمانت، در مسوولیت متفاوت سپرده گذاران هست. از سپرده گذاران خرد انتظار نمی رود که بر کیفیت ترازنامه بانک نظارت کنند ولی سپرده گذاران عمده این مسوولیت را دارند. بانک مرکزی ناظر قانونی بانک هاست تا از سلامت ترازنامه اطمینان حاصل کند. ولی نظارت بانک مرکزی به تنهایی کافی نیست. سپرده گذاران عمده نیز باید در این زمینه احساس مسوولیت کنند. اگر خیال سپرده گذاران عمده از بابت تضمین سپرده ارزش راحت باشد، در طمع سود اوج سپرده خود را در پرریسک ترین بانک ها قرار می دهند که تا آخرین روز فعالیت بانک، سود اوج کسب کنند. هر وقت هم که بانک ورشکسته شد، خیال سپرده گذار عمده به گارانتی بانک مرکزی راحت خواهد بود. به همین علت بانک مرکزی آمریکا گارانتی هیچ سپرده ای را نمی پذیرد. نهاد FDIC هم که گارانتی سپرده ها را به عهده می گیرد، صرفا تا سقف محدودی این گارانتی را می پذیرد تا سپرده گذاران عمده بهره چندانی از گارانتی نبرند. به این وسیله سپرده گذاران عمده ناگزیر می شوند با سپرده گذاری مسوولانه، کلاه خود را بچسبند و پول خود را فقط در بانک های مطمئن بگذارند. واکنش‌ها مسوولانه سپرده گذاران عمده جلوی بزرگ شدن بانک های مسموم را می گیرد و در واقع بانک مرکزی را در حفظ ثبات سیستم بانکداری کمک می کند.اما در تفاوت های صندوق گارانتی سپرده و FDIC درس های مهمی جهت ما نهفته هست، درس هایی که به نوبه خود می توانند به فهم بحران بانکی فعلی کمک کنند.
درس هایی جهت بانک های ایرانی
اگر مسئله بانکداری کشور شدیدتر شود تا آنجا که بانک مرکزی ناگزیر به استفاده از پول تورم زا شود، باید انتظار کم کردن ارزش پول و جهش ارزی را نیز داشته باشیم.
تفاوت اول این دو نهاد در محاسبه و دریافت حق بیمه هست. صندوق گارانتی سپرده یک حق بیمه ثابت از همه بانک ها دریافت می کند. ولی FDIC مدام در حال ارزیابی دارایی های بانک های تحت گارانتی است و متناسب با ریسک هر بانکی از آن حق بیمه می گیرد. از این حیث FDIC مشابه شرکت بیمه خودرویی است که از راننده های پرخطر حق بیمه بیشتری دریافت می کند. طبیعتا این واکنش‌ها از طرفی انگیزه ای می شود جهت بانک ها تا ترازنامه خود را باکیفیت حفظ کنند و از طرفی منجر به زیاد کردن دقت نظارتی بر بانک ها می شود تا خطر بحران بانکی کم کردن یابد. در حال حاضر صندوق گارانتی سپرده این نقش نظارتی غیرمستقیم را نپذیرفته است.ثابت یا متغیر، آن حق بیمه ها منابعی را تشکیل می دهند که در صورت ورشکستگی یک بانک، در جهت جبران زیان سپرده گذاران به کار گرفته خواهند شد. ولی اگر منابع کافی نباشند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟
تفاوت دوم این دو نهاد در اتکای آنهاست. قانون صراحت دارد که اگر منابع تجمیع شده است در FDIC کافی نبود، اتکای FDIC به خزانه آمریکاست. تامین مالی خزانه هم یا به واسطه درآمد مالیاتی صورت می گیرد یا با فروش اوراق خزانه دولتی در بازار. ولی اتکای صندوق گارانتی سپرده به بانک مرکزی و پول چاپی هست. حضور مدیر بانک مرکزی در مقام مدیر هیات امنای صندوق گارانتی سپرده در عمل باعث می شود که پول سپرده های یک بانک ورشکسته با پول تورم زا تامین شود؛ یعنی بر یک بحران بانکی، یک بحران تورمی نیز اضافه می شود تا یک بحران ارزی نیز به دنبال خود بیاورد. جهت دوری از چنین روندی، بانک مرکزی آمریکا نه ضامن سپرده است و نه اتکای ضامن سپرده. از آنجا که در کشور عزیزمان ایران ظرفیت بازار اوراق خزانه دولتی اندک هست، اتکای صندوق گارانتی سپرده به وزارت اقتصاد عملی نبوده هست. ولی عملا یک هزینه شکل نگرفتن بازار عمیق اوراق خزانه این است که هر گاه در کشور عزیزمان ایران بحران بانکی رخ دهد، به دنبال آن بحران تورمی و بحران ارزی دردسرساز خواهند شد.
تفاوت سوم صندوق گارانتی سپرده و FDIC در نحوه ارتباط گیری ارزش با جامعه هست. فلسفه گارانتی سپرده آن است که سپرده گذاران خرد دلواپس نشوند و جهت برداشت سپرده به بانک ها هجوم نیاورند. جهت آنکه دلواپس نشوند، باید از چند و چون این گارانتی مطلع باشند. ضوابط FDIC حکم می کند که بانک هایی که عضو FDIC هستند و سپرده هایشان تحت گارانتی FDIC هست، در کنار تک تک باجه های تمام شعبشان تابلوی استانداردی راه اندازی کنند که وجود این گارانتی را مختصرا اعلام می کند. از یک طرف وجود این تابلو یک آگاهی عمومی ایجاد می کند که موجب می شود در موقع یک بحران بانکی، جامعه آرامش خود را حفظ کند. از طرف دیگر، جای خالی این تابلو در شعب یک موسسه مالی که تحت پوشش FDIC نیست نیز جلب توجه می کند و به مثابه اعلام و هشداری مهم جهت سپرده گذار هست. اگر صندوق گارانتی سپرده کشور عزیزمان ایران نیز در کنار هر باجه از بانک های تحت پوشش تابلویی می داشت، شاید سپرده گذاران موسسات مالی غیرمجاز جای خالی آن تابلو را حس و در مورد سپرده گذاری در آن موسسه زیاد فکر می کردند.
اگرچه بانک مرکزی آمریکا به نظارت بر بانک ها می پردازد، ولی هیچ گونه ضمانتی درخصوص سپرده های مردم ارائه نمی کند.
نبود اطلاع رسانی منسجم در مورد کیفیت و کمیت گارانتی سپرده ها، در کنار گارانتی تلویحی سپرده های بزرگ، موجب سپرده گذاری های پرخطری در نظام مالی کشور شده است هست. جامعه ما امروز در قالب تنش های اقتصادی و بحران های اجتماعی، هزینه این سپرده گذاری های پرخطر را می دهد. اگر مسئله بانکداری کشور شدیدتر شود تا آنجا که بانک مرکزی ناگزیر به استفاده از پول تورم زا شود، باید انتظار کم کردن ارزش پول و جهش ارزی را نیز داشته باشیم. واقعیت آن است که در عرف دنیای امروز، بانک مرکزی گارانتی سپرده بانک های مجوزدار را نمی پذیرد. گارانتی سپرده ها به عهده شرکتی است که زیرمجموعه خزانه تلقی می شود. آن گارانتی نیز تنها به سپرده گذاران خرد محدود هست. از سپرده گذاران عمده انتظار می رود تا مسوولانه و با چشم باز پول خود را در بانک های مطمئن سپرده گذاری کنند و به طمع سودهای اوج در دیگ حلیم نیفتند. اصلاح ساختار صندوق گارانتی سپرده و اطلاع رسانی براق و فعالانه در مورد چارچوب گارانتی سپرده شاید بتواند از سپرده گذاری های پرخطر کاسته، به بازگشت ثبات به شبکه بانکی کمک نسبی کند.
مرجع: خبرگزاری دنیای اقتصاد
واژه های کلیدی: گارانتی | تضمینی | ایرانی | اقتصاد | آمریکا | اقتصادی | مرکزی | صندوق | ایران | اقتصاد