مردم نظارت مستمر داشته باشند ، شوراها غلط های شهرداری ها را توجیه نکنند

شوراها غلط های شهرداری ها را توجیه نکنند/ مردم نظارت مستمر داشته باشند

عبارات مهم : ایران

حسین ایمانی جاجرمی، دانشیار گروه مطالعات توسعه دانشگاه پایتخت ایران و عضو هیات مدیره شرکت عمران شهرهای جدید در گفت و گو با خبرگزاری جمهوری اسلامی، نهاد شوراها را دارای پایه مدنی قدرتمند می داند ولی عملکرد چهار دوره فعالیت شوراهای اسلامی شهر و دِه را « ضعیف » ارزیابی می کند.

مردم نظارت مستمر داشته باشند ، شوراها غلط های شهرداری ها را توجیه نکنند

او جهت این ارزیابی، دلایل متعددی را برمی شمرد و اعتقاد است که عوامل ساختار قانونی و ترکیب اعضای شوراها در این عنوان دخیل بوده اند.

از نظر حسین ایمانی جاجرمی، شوراها مرحله آزمون و اشتباه را سپری می کنند تا بتوانند در نگاه مردم و در ساختار حاکمیت به جایگاه مطلوب برسند چرا که در وقت حاضر نتوانسته اند در برابر انتظارات و وظایف خود به خوبی عمل کنند.

حوادث تلخ شهری در سال گذشته از جمله اتفاق پلاسکو، مردم را نسبت به فعالیت شوراهای شهر و به طور کلی مدیریت پرسشها شهری زیاد حساس کرده و پنجمین دوره انتخابات شوراه

این متخصص پرسشها شهری به ناکارآمدی دستگاه های متفاوت مدیریت شهری، خرده می گیرد و از نظر او، شهرداری ها به علت سوء مدیریت شوراهای شهر، تابع تصمیمات شوراها نیستند و با فروش تراکم در واقع حیات شهری را دچار اختلال کرده اند و شهر را می فروشند.

این دانشیار دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه پایتخت ایران به لزوم بازبینی در پرسشها شهری تاکید می کند و می گوید که حساسیت مردم نسبت به مباحث شهری نباید محدود به وقت انتخابات باشد بلکه همواره باید فعالیت شوراها مورد پایش و دیده بانی قرار گیرد.

از نظر او انتخابات پنجمین دوره شوراهای اسلامی شهر و دِه اهمیت زیادی دارد و افرادی که ذوق و شوق بسیاری جهت رفتن به ساختمان شوراها را دارند باید بدانند که راه دشواری در پیش است.

مشروح گفت و گوی با این متخصص شهری بدهید شرح است.

مردم نظارت مستمر داشته باشند ، شوراها غلط های شهرداری ها را توجیه نکنند

آقای دکتر شوراها چه پیشینه ای در جامعه کشور عزیزمان ایران دارند؟

**ایمانی جاجرمی: انجمن های بلدیه و انجمن های شهر، دو تجربه ناموفق از فعالیت شورای شهر در دوره قبل از انقلاب اسلامی به شمار می آیند؛ چرا که جامعه و ساختارهای حکومتی در وقت فعالیت انجمن های بلدیه، آمادگی کافی جهت پذیرش آن را نداشتند و از سویی دیگر کودتای سوم اسفند پیش آمد که منجر به روی کار آمدن حکومت دیکتاتوری در کشور عزیزمان ایران شد؛ همچنین انجمن های شهر در دوره پهلوی دوم نیز عموما فاسد و یا وابسته به حکومت شاه بودند و نتوانستند درعرصه مدیریت شهری تاثیرگذار باشند و هیچ نشانی از عملکرد و کارایی آنها وجود ندارد؛ بنابراین می توان گفت جامعه ایرانی تا انقلاب 57، تجربه موفقی از انجمن های محلی ندارد.

حوادث تلخ شهری در سال گذشته از جمله اتفاق پلاسکو، مردم را نسبت به فعالیت شوراهای شهر و به طور کلی مدیریت پرسشها شهری زیاد حساس کرده و پنجمین دوره انتخابات شوراه

بعد از انقلاب اسلامی چطور شوراهای اسلامی شکل گرفتند؟

**ایمانی جاجرمی: در جریان انقلاب، دو گروه چپ ها و مذهبی ها طرفدار راه اندازی شوراها و انجمن های محلی بودند و از این رو، عنوان شوراها در قانون اساسی وارد شد و در فصل هفتم قانون اساسی نیز چند اصل مهم به شوراها تخصیص داده شده است دارد.

مردم نظارت مستمر داشته باشند ، شوراها غلط های شهرداری ها را توجیه نکنند

شوراها براساس قانون اساسی به عنوان یکی از ارکان حاکمیت آشنا شده است هستند و می توان گفت در کنار سه رکن مهم حاکمیت یعنی قوه مقننه، قوه مجریه و قوه قضائیه، رکن چهارمی با عنوان شوراهای محلی وجود دارد که در ذیل قوه مقننه و مجلس شورای اسلامی تعریف می شود ولی مسائلی مانند جنگ و تبعات آن، اجازه نداد که شوراها به طور کامل تشکیل شوند و با تاخیری 17 ساله در دولت اصلاحات، نخستین دوره شوراهای اسلامی شهر و دِه به طور سراسری برگزار شد که در واقع یکی از وعده های انتخاباتی دولت اصلاحات بود که در سال 1377 محقق شد.

چرا شوراها ، آنقدر با تاخیر تشکیل شدند؟

**ایمانی جاجرمی: چون تجربه های پیش از انقلاب موفق نبود و تاخیری 17 ساله تا وقت تاسیس جهت تشکیل شوراها نیز اتفاق افتاده بود. شوراها جهت بسیاری از مردم آشنا شده است نبودند و هنوز هم می توان گفت که خیلی، آشنا شده است نیستند.

البته این عنوان علل دیگری هم دارد از جمله اینکه اساسا دولت ها در ایران، متمرکز و متکی به درآمدهای نفتی بوده است و جایی جهت شرکت های محلی نگذاشته اند و اگر به شهرداری ها هم نگاه کنید می بینید که شهرداری ها نیز به تدریج اختیاراتشان را از دست داده اند و در بسیاری از امور شهری، از جمله در پرسشها مربوط به مسکن، آموزش و پرورش و انرژی هایی چون آب، برق و گاز، هر چند یکی از بازیگران جریان مدیریت شهری به شمار می آیند ولی بازیگر مطلق محسوب نمی شوند؛ این درحالیست که در کشورهای توسعه یافته همه امور مربوط به شهر در اختیار کامل شهرداری ها قرار دارد.

اگر شهرداری پایتخت ایران هم در سال های اخیر مهم شده است است، واقعیت این است که به علت تراکم فروشی است که از این طریق صاحب درآمدهای زیادی شده است است هرچند که این درآمدها ناپایدار هستند و شهر را به تدریج از بین می برند ولی قدرت تاثیرگذاری زیادی به شهرداری داده است.

مگر نه اینکه درآمدهای ناپایدار، آسیب زا هستند، پس چرا این عنوان همچنان ادامه دارد؟

**ایمانی جاجرمی: درآمدهای ناپایدار، قدرت شهرداری را زیاد کرده است ولی این همیشگی نیست ضمن اینکه این روش، غلط است و هیچ کجای دنیا، مورد مشابهی را نمی توان یافت که شهرداری به جای اینکه از شهر نگه داری کند، شهر را بفروشد.

در سال های اخیر بسیاری از کاربری ها که جنبه عمومی داشته، تغییر کاربری داده و به فروش رسیده است. به عنوان نمونه 19 و نیم هکتاری که در منطقه اکباتان پایتخت ایران قرار بود جهت فضای سبز تخصیص داده شده است داده شود با یک جلسه کمیسیون ماده 5، بدون حضور نمایندگان مردم محلی و ساکنان منطقه، تغییر کاربری داده شد و پارکینگ و مرکز خرید ساختند.

شوراهای شهر در این موارد چگونه می توانند ایفای نقش کنند؟

**ایمانی جاجرمی: واقعیت این است که مسئولیت شوراهای دوره پنجم، اصلا ساده نیست چون چندین مساله مهم وجود دارد و انتظار می رود که شوراهای این دوره، این پرسشها را حل کنند و غلط های شهرداری ها را توجیه نکنند؛ درواقع تا الان مردم، شناختی نسبت به شوراها نداشتند و این خیلی خوب است که مردم نسبت به شوراها آشنایی پیدا کرده و حساس شده است اند ولی به همان میزان انتظارات نیز اوج رفته است.

یکی از مباحث مهم، حل مساله فروش تراکم است که شوراها باید در این مورد تدابیر جدی بیندیشند و عنوان دیگر این است که ساختار شوراها ناقص است و این درحالیست که شورا، پایه مدنی قدرتمند دارد ولی ساختارهای مورد نیاز جهت فعالیت آن ایجاد نشده است؛ به عنوان نمونه انجمن های شورایاری اعتبار قانونی ندارند و تنها به علت مصوبه نخستین دوره شورای شهر، فعالیت می کنند بنابراین نمی توانند موثر باشند و به شدت تحت تاثیر بدنه اجرایی شهرداری ها قرار دارند.

مساله بحران های محیط زیست و تغییرات اقلیمی که بخش عمده ای از شهرهای بزرگ ما را گرفتار کرده است، عنوان دیگری است که از سوی شوراهای دوره پنجم باید موردتوجه خاص قرار گیرد.

متاسفانه شوراهای ما شوراهای شهر نیستند بلکه شورای شهرداری اند چون تمام شهر در اختیار آنها نیست ولی تجربه موفق در کشورهای توسعه یافته نشان می دهد که مواردی چون اشتغال، مسکن و آموزش در شهرها به شورا و شهرداری مربوط می شود و نسبت به این پرسشها مسئول هستند و باید پاسخگو باشند ولی در کشور ما شوراها وعده هایی به مردم می دهند که هنگامی که پای عمل می روند، قابلیت اجرا ندارد و تنها جایی که می توانند اندکی موثر باشند، شهرداری است که البته در این زمینه هم موثر نبودند و براساس اطلاعات موجود به خصوص راجع به شهرداری تهران، باید گفت که شهرداری تابع تصمیمات شورا نیست.

یعنی ترکیب شورا مهم است یا به لحاظ ساختار قانونی نتوانسته اند موثر باشند؟

**ایمانی جاجرمی: ساختار، مهم است چون ما وظیفه مدیریت شهری را مشخص نکرده ایم یعنی شهرداری تمام امور شهر که جنبه محلی دارد به طور کامل در اختیار ندارد و بین دستگاه های متفاوت تقسیم شده است است و دوم اینکه مساله تراکم فروشی به اصل خیلی مهم در شهرداری ضربه زده است و آن عنوان پرداخت مالیات و هزینه های شهر از طرف مردم است که به علت اینکه تراکم فروشی، درآمد راحتی جهت شهرداری ها محسوب می شود و همچنین امکان فساد در آن زیاد است از این درآمد راحت نمی توانند صرفه نظر کنند.

سوال این است که آیا شهردار لندن نمی تواند در اطراف پارک های شهر تراکم فروشی کند؟ مگر درآمد برایش مهم نیست؟ چرا فضای سبز را تغییر کاربری نمی دهد؟ واضح است، چون در این صورت فضای شهر را نابود می کند و آنقدر جامعه مدنی قدرتمند است که اجازه چنین کاری را به مسئولان مدیریت شهری نمی دهد.

در مورد تجربه شهرهای بزرگ دنیا و موفقیت در حوزه مدیریت شهری می توانید به تجربه کشورهای دیگر نیز اشاره ای داشته باشید؟

**ایمانی جاجرمی: هموطنی را می شناسم که سال ها در کشور فرانسه، عضو شورای شهر بوده است زمانی که راجع به تجربه کشور فرانسه از او پرسیدم، ایجاد درآمدهای پایدار را در مدیریت شهرها بسیار موثر دانست و گفت که در فرانسه کسی که در شهر ملکی دارد، باید هر سال نزدیک به یک درصد از قیمت روز ملک خود را به عنوان عوارض مستغلات، پرداخت کند که با حسابی سرانگشتی می توان دریافت که این میزان، مبلغ هنگفتی است که دیگر نیازی به شهر فروشی نیست.

البته تحقق این موضوع، مسائلی دارد از جمله اینکه اگر شهرداری از مردم مالیات بگیرد، باید به آنان پاسخگو باشد.

متاسفانه در ایران، مستقیم از مردم مالیات و عوارض دریافت نمی شود بلکه حق نسل های آتی را پیش فروش می کنند که این عنوان می تواند در آینده باعث بروز مسائل عدیده ای در مدیریت شهری شود.

راه برون رفت از این اوضاع در مدیریت شهری از نظر شما به عنوان کارشناس حوزه مدیریت شهری چیست؟

**ایمانی جاجرمی: استمرار اوضاع مدیریت شهری فعلی، بحران ها را افزایش می کند و با توجه به شرایط مشکل که وجود دارد، افرادی که جهت انتخابات شورای شهر به عنوان نامزد عضویت کرده اند و جهت رفتن به ساختمان شورا ذوق و شوق بسیار دارند، باید بدانند که راه مشکل در پیش است و به هیچ وجه اوضاع آسانی در انتظار آنان نیست.

نبود احزاب قدرتمند جهت مدیریت محلی و همچنین نبود برنامه ریزی از سوی تشکل های سیاسی موجود جهت مدیریت محلی مباحث مهمی است که کمتر به آن توجه می شود.

18 سال از شروع به کار نخستین شوراهای اسلامی شهر و دِه می گذرد و در واقع وقت تشکیل احزاب سیاسی جهت پرورش سیاستمداران محلی و معرفی آنها به جامعه و نظارت بر عملکرد آنها سپری شده است است و به عقیده من، فعالان عرصه های اجتماعی، فرهنگی، هنری، ورزشی هم می توانند کار سیاسی انجام دهد ولی لازمه آن این است که تربیت حزبی داشته باشند و اگر نظارت احزاب باشد، بسیاری از مسائل قابل حل می شود.

به عنوان نمونه شهر نیویورک 51 عضو شورای شهر دارد که 47 تن از حزب دموکرات و چهار تن از حزب جمهوری خواه هستند و در صورتی که تخطی انجام گیرد، اعضای شورا از سوی حزب، مورد بازخواست قرار می گیرند.

در شرایطی که احزاب و گروه های سیاسی، همکاری فعال ندارند، ترکیب مطلوب اعضای شورا چگونه باید باشد؟

**ایمانی جاجرمی:مطالعات نهادی نشان می دهد که حداقل 40 تا50 سال وقت مورد نیاز است که یک نهاد جدید به ثبات برسد و در جامعه نهادینه شود. به عقیده من در دوران تاسیس شوراها قرار داریم و مرحله آزمون و اشتباه را سپری می کنیم شاید اگر تجربه دوره های پیش نبود، اشتباهات را نمی دیدیم.

چهار دوره شورا ها طی 18 سال سپری شده است است و فکر می کنم در مرحله تثبیت، بهتر است که افراد متخصص که تجربه سیاسی دارند عضو شورا باشند چون متخصص بدون گرایش سیاسی جهت یک نهاد سیاسی مثل شورا مطلوب نیست.

مساله کمیسیون های شوراها باید جدی گرفته شود. تجربه دوره های قبل نشان می دهد که همواره این کمیسیون ها مورد غفلت بوده و کارایی و اثربخشی مورد نیاز را نداشته است در حالی که شورا نهاد تصمیم گیری و تشخیص منافع مردم شهر است، کمیسیون ها باید به عنوان بازوی قدرتمند تصمیم سازی کنند تا اعضای شورا بتوانند تصمیمات درستی بگیرند.

واقیت این است که اتفاق ای مانند پلاسکو مردم را به پرسشها شهری حساس تر کرده است، آینده نگری شما راجع به انتخابات شوراهای دوره پنجم چیست و فکر می کنید مردم چه نوع انتخابی خواهند داشت؟

**ایمانی جاجرمی: مردم در یک روز؛ رای می دهند ولی بعد از آن ارتباطی با شورا ندارند، فعالیت های شورا را رصد نمی کنند، در جریان امور قرار نمی گیرند و پیگیر نیستند و این فاصله بین خواسته ها و نیازهای مردم با دستور کارهایی که اعضای شورا دنبال می کنند، ایجاد می شود.

اینکه مردم نسبت به پرسشها شهر دقت نظر دارند، مساله مهمی است ولی این عنوان نباید تنها محدود به وقت برگزاری انتخابات باشد بلکه نظارت و دیده بانی مردم از فعالیت های شوراها باید همواره وجود داشته باشد.

نگرش و تلقی اعضای شورا چگونه باید باشد؟

**ایمانی جاجرمی: اصلاح طلب و اصول گرا هر یک که بر سر کار آیند، باید بدانند که شورا، نهاد هیاتی است و فرد در آن معنا ندارد و این دوره بسیار حساس و آزمون بزرگی است.

باید یاد بگیریم که افرادی که ممکن است از نظر فکری با ما هم جهت نباشند نیز جهت منافع مردم و مصالح جامعه به خوبی انجام وظیفه می کنند و تعلق به جناح ها و جریان های سیاسی مانع از انجام وظایف و مسئولیت ها نیست.

در این گفت و گو تنها به بررسی پرسشها شوراهای شهر پرداخته شد درحالی که در این انتخابات، شوراهای روستایی نیز اهمیت دارند و شاید علت پرداختن به مباحث شهری این است که بخش عمده ای از جمعیت کشور در شهرها ساکن هستند با این وجود پرسشها شوراهای روستایی را چطور ارزیابی می کنید؟

**ایمانی جاجرمی: شوراهای روستایی مهم هستند به علت اینکه مدیریت روستایی در کشور عزیزمان ایران بعد از اصلاحات ارضی دچار بحران جدی شد و تا وقت تشکیل دهیاری ها در سال 1378، چیزی به عنوان مدیریت روستایی نداشتیم چون اصلاحات ارضی، ارباب و کد خدا را حذف کرد و پس از آن مقاماتی که در قانون انجمن های ده، آینده نگری شده است بود، نتوانستند موفق باشند.

اوضاع روستاها در حال حاضر چطور است؟

**ایمانی جاجرمی: آمارهای جمعیتی نشان می دهد که کشور عزیزمان ایران وارد دوران ثبات جمعیتی شده است است و به نظر می رسد که 20 تا 22 درصد جمعیت روستایی در ایران، ثابت بماند ولی مساله پراکندگی مدیریت شهری را در مدیریت روستایی نیز مشاهده می شود که تعداد زیادی شرکت و نهاد در مورد روستاها فعالیت دارند ولی با یکدیگر هماهنگ نیستند.

به عنوان نمونه بنیاد مسکن با شرکت دهیاری ها هماهنگ نیست و یا در مورد طرح های هادی روستایی، در حالی که دهیاران مجریان طرح هستند ولی بسیاری از آنان اطلاع چندانی از آن ندارند.

وضعیت درآمد روستاها چطور است؟

**ایمانی جاجرمی: مساله درآمد دهیاری در دِه عنوان دیگری است که جهت مدیریت روستایی باید به آن توجه داشت. بعضی از روستاها درآمد خوبی دارند و درآمدشان از شهرهای کوچک و میانگین زیاد است ولی بسیاری از روستاها درآمدی ندارد بنابراین نمی توانند هزینه های مدیریت روستایی را پرداخت کنند.

پیشنهاد کارشناسی شما جهت مدیریت روستایی و انتخابات شورا در روستاها چیست؟

**ایمانی جاجرمی: شوراهای دِه در حل بحران های روستایی نقش بسزایی می توانند ایفا کنند چرا که حل بحران مدیریت روستایی، در تجدید حیات روستاها موثر است به بیانی دیگر اگر حل بحران های مدیریت شهری به برطرف پرسشها شهر می انجامد، حل پرسشها روستایی از امکان تقلیل یافتن دِه ها جلوگیری می کند.

نکته مهم دیگری که در مورد شوراهای روستایی می توان به عنوان ظرفیت بالقوه استفاده کرد این است که در حال حاضر تعداد کل روستاها 34 هزار است ولی 17 هزار روستای صاحب دهیاری داریم که می توانیم 17هزار شغل ایجاد کنیم.

از سویی دیگر نیز می توان از کمیسیون های شوراهای روستایی جهت جذب و به کارگیری نیروهای جوان تحصیلکرده بدون کار بومی محلی استفاده کرد و درواقع بحران بیکاری روستایی را می توان با ظرفیت مدیریت روستایی حل کرد.

واژه های کلیدی: ایران | ایرانی | مدیریت | شهرداری | انتخابات شوراها | انتخابات شوراهای اسلامی | اخبار اجتماعی