سناریوی سعودی نفت ۲۰۰ دلا‌ری

سناریوی سعودی نفت ۲۰۰ دلا ری

عبارات مهم : اخبار اقتصادی – کشورهای عربی

نگاهی به تاریخ ۴۵ ساله نفت نشان می دهد ریسک های ژئوپلیتیک از جمله تحریم نفتی غرب به وسیله اعراب، جنگ کشور عزیزمان ایران و عراق، جنگ خلیج فارس و… همواره موجب جهش های ناگهانی قیمت نفت شده است اند. اکنون نیز زیاد کردن تنش ها بین کشور عزیزمان ایران و عربستان می تواند به سوخت جدیدی جهت جهش قیمت طلای سیاه تبدیل شود. روزانه حدود ۱۹ میلیون بشکه نفت خام از تنگه هرمز عبور می کند که عرضه آن می تواند با زیاد کردن تنش ها میان پایتخت کشور عزیزمان ایران و ریاض متوقف شود؛ امری که به عقیده کارشناسان ممکن است بهای نفت را حتی تا ۲۰۰ دلار بر بشکه نیز برساند.

سناریوی سعودی نفت ۲۰۰ دلا‌ری

سناریوی سعودی نفت 200 دلا ری

این روزها شاهد رشد شدید قیمت نفت و عبور آن از مرز ۶۴ دلار هستیم؛ رشدی که با اهرم ریسک های ژئوپلیتیک رخ داده و درصورت استمرار می تواند نفت را به سطوح قیمتی بسیار بالاتری نیز سوق دهد. بعضی سناریوها با درنظر گرفتن زیاد کردن اختلافات بین کشور عزیزمان ایران و عربستان و بسته شدن تنگه هرمز به دنبال آن، عبور نفت از مرز ۲۰۰ دلار را نیز محتمل دانسته اند. نگاهی به تاریخ ۴۵ ساله طلای سیاه نشان می دهد که هیچ گاه نتوانسته نسبت به بحران های سیاسی و منطقه ای بی تفاوت باشد. بنابر این در حال حاضر نیز برآوردها از رشد شدید قیمت نفت نمی تواند چندان از واقعیت به دور باشد. در واقع زمانی که بحران در کشورهای مصرف کننده رخ دهد، نگرانی از کم کردن تقاضا قیمت ها را به سمت پایین هل می دهد و هرگاه بحران در کشورهای تولیدکننده نفت اتفاق افتد، قیمت نفت از وحشت کمبود عرضه رو به رشد می گذارد. نفت گاهی حتی پا را فراتر گذاشته و خود عامل وقوع درگیری و تقابل های نظامی بوده است.

اخبار اقتصادی | کشورهای عربی | رکود اقتصادی | عربستان | تحریم ها | اقتصاد | آمریکا | اقتصادی | سیاسی | بازار | ایران

نفت ۲۰۰ دلاری در راه است؟

یکی از بااهمیت ترین عوامل رسیدن نفت به بیش از ۶۴ دلار بر بشکه نگرانی از درگیری های ژئوپلیتیک است که عربستان در مرکز همه این ریسک ها قرار دارد. از سویی زیاد کردن اختلافات داخلی عربستان که در عزل ها و دستگیری های اخیر مقامات این کشور نمود یافته، موجب نگرانی از فروپاشی ساختار قدرت در این کشور و سقوط حکومت آل سعود شده است و از سوی دیگر تهدیدها و ادعاهای عربستان نسبت به ایران، نگرانی از شروع جنگ دیگری در خاورمیانه را به دنبال داشته هست. حمله موشکی حوثی های یمن به خاک عربستان از سوی مقامات سعودی به کشور عزیزمان ایران نسبت داده شده است و از این رو احتمال زیاد کردن درگیری بین دو کشور زیاد کردن یافته هست. هر دو این عوامل بر بهای نفت اثرگذر بوده هست؛ چراکه تاریخ بارها نشان داده که نفت هیچ گاه نتوانسته به تحولات سیاسی بی تفاوت باشد. به خصوص تحولاتی که به کم کردن عرضه یا تقاضای نفت در بازارهای جهانی بینجامد.

از این رو سایت خبری CNBC روز گذشته در تحلیلی نسبت به رسیدن بهای نفت به حدود ۲۰۰ دلار با استمرار درگیری ها و بسته شدن تنگه هرمز خبر داد. به گزارش اداره اطلاعات انرژی آمریکا، حدود ۱۹ میلیون بشکه یعنی معادل ۲۰ درصد از عرضه نفتی دنیا از تنگه هرمز عبور می کند. این تنگه که بین کشور عزیزمان ایران و عمان قرار گرفته هست، کشورهای نفت خیز حاشیه خلیج فارس را به آبهای آزاد وصل می کند. با این حال تنگه هرمز در باریک ترین قسمت حدود ۲۱ مایل (۷/ ۳۳ کیلومتر) عرض دارد، بنابراین در صورتی که آتش اختلافات بین کشور عزیزمان ایران و عربستان افروخته شود، این آبراه حیاتی به آسانی قابل مسدود شدن هست. کم کردن ۲۰درصدی عرضه جهانی نفت می تواند قیمت نفت را به محدوده ۲۰۰ دلار در هر بشکه برساند.

آن طور که CNBC نوشته هست، عبور و مرور نفتکش ها از طریق این تنگه حتی بدون شلیک یک گلوله نیز می تواند متوقف شود؛ چراکه اگر شرکت های بیمه کننده کشتی ها احساس کنند که احتمال حمله به یک تانکر نفتی در منطقه وجود دارد پوشش بیمه ای خود را لغو می کنند یا قیمت بیمه کشتی های عبوری را به شکل فوق العاده ای اوج خواهند برد. در این شرایط، کشتی داران ممکن است تصمیم بگیرند تا فروکش کردن تنش ها، کشتی های خود را از این مسیر عبور ندهند. تاثیر بسته شدن تنگه هرمز بر اقتصاد جهانی شدید و فوری خواهد بود. در این زمینه CNBC به بحران کانال سوئز در سال ۱۹۵۷ که موجب از بین بردن ۱۰درصد از تولید نفت جهانی از بازار شد و آمریکا و اروپا را با رکود اقتصادی یک ساله مواجه کرد، اشاره می کند. وقوع چنین اتفاقی در تنگه هرمز در حال حاضر شاید مانند گذشته در اقتصاد کشورهای غربی اثرگذار نباشد، ولی می تواند چین را با بحران جدی مواجه کند.تاثیر وقایع سیاسی بر نفت یا استفاده از نفت به عنوان یک سلاح در تحولات سیاسی داستان بسیار طولانی دارد که قدمت آن حداقل به ۴۵ سال پیش می رسد.

سناریوی سعودی نفت ۲۰۰ دلا‌ری

جنگ یوم کیپور

شروع تاثیرگیری قیمت نفت از بحران های سیاسی به سال ۱۹۷۳ و جنگ بین اعراب و اسرائیل (جنگ یوم کیپور) باز می گردد. یوم کیپور که موجب «اولین بحران نفتی» شد، جنگی است که در آن نخستین بار کشورهای نفت خیز از نفت به عنوان سلاحی جهت رسیدن به مقاصد سیاسی خود استفاده کردند. به این معنا که کشورهای عربی عضو اوپک جهت تحت فشار قرار دادن غرب به علت حمایت این کشورها از اسرائیل درجنگ یوم کیپور، فروش نفت به غرب را تحریم کردند. این عنوان باعث شد که قیمت نفت از ۳ دلار بر بشکه به حدود ۱۲ دلار زیاد کردن یابد.تحریم نفتی غرب ازسوی اعراب تاثیرات مهمی بر آینده دو طرف یعنی کشورهای مصرف کننده و تولیدکننده نفت گذاشت.

اخبار اقتصادی | کشورهای عربی | رکود اقتصادی | عربستان | تحریم ها | اقتصاد | آمریکا | اقتصادی | سیاسی | بازار | ایران

این تحریم که منجر به قحطی بنزین در غرب و ایجاد شرایط اسفناکی در این کشورها به خصوص آمریکا شد، عوض کردن سیاست این کشورها را به دنبال داشت. بعد از نخستین شوک نفتی، کشورهای واردکننده نفت دست به اقداماتی زدند که وابستگی خود به کشورهای خاورمیانه را کم کردن دهند. اول اینکه آنها به کم کردن مصرف انرژی و بهینه‎ سازی سوخت بیش از قبل توجه کرده و از سویی به دنبال کشف منابع دیگر انرژی از جمله انرژی هسته ای رفتند. آنها همچنین ارتقای تکنولوژی تولید را در دستور کار قراردادند به طوری که تولید نفت از ذخایر پیر آمریکا و ذخایر دریایی شمال اروپا مقرون به صرفه شد. به دنبال این کارها تولید نفت کشورهای غیرعضو اوپک زیاد کردن یافت. آنها همچنین در سال ۱۹۷۴ به تاسیس آژانس بین المللی انرژی با نشانه حمایت از منافع کشورهای عضو شرکت همکاری و توسعه اقتصادی(OECD) اقدام کردند. ساخت انبارهای نفتی در این کشورها یکی از بااهمیت ترین دستورات آژانس بود تا آنها را در برابر شوک های احتمالی مانند سال ۱۹۷۳ بیمه کند.

انقلاب و جنگ کشور عزیزمان ایران و عراق

اما رشد قیمت نفت در فاصله سال های ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۱ ادامه یافت و قیمت ها حدودا دو برابر شد. یعنی از حدود ۱۵ دلار به بیش از ۳۵ دلار رسید. کشور عزیزمان ایران محور مهم رشد بهای نفت در این سال بود. از سویی به دنبال وقوع انقلاب اسلامی در ایران، تولید نفت کشور به شدت کم کردن یافت و از سوی دیگر بعد از انقلاب نیز حمله عراق به کشور عزیزمان ایران موجب شده است بود که تولید و صادرات نفت دو کشور به شدت با خطر مواجه شود. به دنبال این وقایع تولید نفت کشور عزیزمان ایران که پیش از انقلاب به حدود ۶ میلیون بشکه در روز رسیده بود، تا آخر جنگ تحمیلی در سطوح کمتر از ۵/ ۲ میلیون بشکه در روز باقی ماند.

سناریوی سعودی نفت ۲۰۰ دلا‌ری

این در حالی است که تولید نفت عراق نیز به شدت تحت تاثیر جنگ قرار گرفت. تولید نفت این کشور نیز از حدود ۵/ ۳ میلیون بشکه در روز در ابتدای جنگ به کمتر از ۵۰۰ هزار بشکه رسید. سپس این کشور تولید خود را در دوران جنگ به آرامی زیاد کردن داد ولی در آخر جنگ یعنی در سال ۱۹۸۸ تولید عراق حدود ۲ میلیون بشکه در روز بود که نسبت به توان تولید این کشور بسیار کمتر بود.با این حال رشد شدید قیمت ها این بار به افت شدید تقاضا منجر شد و از سویی پیشرفت تکنولوژی تولید و زیاد کردن تولید نفت کشورهای غیرعضو اوپک، موجب شد که رشد تولید قیمت ها پایدار نباشد و با وجود کم کردن تولید نفت از سوی دو عضو بزرگ اوپک، قیمت ها در سراشیبی سقوط قرار بگیرد.

نفت سلاح نظامی عربستان

در حالی که کشورهای تولیدکننده نفت به شدت از افت قیمت ها آسیب دیده بودند، عربستان به اقدامی دست زد که فشار بر بازار نفت را بیش از پیش کرد. این کشور که تا آن وقت نقش تولیدکننده نوسانی را به عهده داشت، در دسامبر ۱۹۸۵ اعلام کرد که دیگر حاضر نیست جهت نجات بازار تولیدات خود را کم کردن دهد و به دنبال حفظ سهم خود در بازار نفت هست. با زیاد کردن مازاد عرضه در بازار نفت، افت قیمت ها شتاب بیشتری گرفت و در سال ۶۸۹۱به حدود ۱۴دلار بر بشکه رسید.

برخی تحلیلگران بر این باورند که این اقدام عربستان با هماهنگی آمریکا دو نشانه مهم را دنبال می کرد. این کشورها از سویی قصد داشتند با کم کردن زیاد قیمت نفت فشار بر کشور عزیزمان ایران را که در جنگ با عراق بود، زیاد کنند و موجب شکسته شدن مقاومت کشورمان شوند. از سویی نیز با این اقدام فشار بر شوروی که به شدت به درآمدهای نفتی وابسته بود را زیاد کردن داد و زمینه فروپاشی این کشور را فراهم کنند. سقوط شوروی و تجزیه این کشور، این گمانه ها را زیاد تقویت می کند.

جنگ خلیج

جنگ خلیج به عنوان یکی دیگر از وقایع سیاسی که بر بهای نفت اثرگذار بود در تاریخ ثبت شده است هست. صدام حسین، مدیر جمهور عراق به علت پرسشها مالی بعد از جنگ با ایران، خواهان حمایت مالی کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس بود. از سویی خواهان بخشیدن بخشی از طلب این کشورها بود و از سوی دیگر خواهان کم کردن تولید آنها و زیاد کردن قیمت نفت شده است بود. با مقاومت این کشورها به خصوص کویت، در آگوست ۱۹۹۰ عراق به این کشور حمله کرد.

این جنگ تا فوریه ۱۹۹۱ و تا وقت دخالت کشورهای غربی ادامه یافت. آسیب شدید چاه های نفتی کویت در طول جنگ، موجب شد که تولید نفت این کشور به شدت کم کردن یابد. کویت پیش از جنگ حدود دو میلیون بشکه در روز نفت تولید می کرد و در طول جنگ تولیداتش به صفر رسید. تولید نفت این کشور تا سال ۱۹۹۴ به سطح پیش از جنگ بازنگشت. از سویی با شروع دور شدیدی از تحریم ها علیه عراق از جمله برنامه نفت در برابر غذا، با نوسان شدید مواجه شد و تا آخر حکومت صدام حسین نتوانست به سطح قبل از جنگ بازگردد. جنگ خلیج فارس موجب شد که بهای نفت حدود۲۵ درصد رشد کند و از۱۸ دلار به۲۳ دلار برسد.

دومین جنگ خلیج فارس

مدت کوتاهی بعد از وقوع حملات تروریستی ۱۱ سپتامبر، آمریکا با نشانه نابودی طالبان به افغانستان حمله کرد. بعد از آن نیز این کشور، عراق را به حمایت از گروه های تروریستی القاعده و طالبان متهم و به خاک این کشور حمله کرد و موجب وقوع جنگ دوم خلیج فارس شد. به دنبال آن تولید نفت عراق به شدت کم کردن یافت و به صفر نزدیک شد. هرچند دولت تازه عراق در مدت کوتاهی اقدام به زیاد کردن تولید این کشور کرد، با این حال حمله آمریکا دور جدیدی از رشد قیمت نفت در بازارهای جهانی را رقم زد. رشد قیمتی که تا سال ۲۰۰۸ و وقوع بحران اقتصاد جهانی ادامه یافت.

رشد شدید تقاضا در اقتصاد های نوظهور در کنار کم کردن عرضه به علت اعتصاب در ونزوئلا و کم کردن تولید در نیجریه به علت پرسشها داخلی این کشور موجب شد که عرضه نفت از تقاضا پیشی گرفته و بهای نفت که در ژانویه ۲۰۰۸ به حدود ۹۶ دلار بر بشکه رسیده بود، در ژوئن سال ۲۰۰۸ به بیش از ۱۴۰ دلار بر بشکه برسد. در این میان درگیری های دیگری چون، جنگ رژیم اسرائیل و لبنان در سال ۲۰۰۶ و زیاد کردن تنش ها بین رژیم اسرائیل و کشور عزیزمان ایران در اوایل سال ۲۰۰۸ در رشد قیمت نفت بی تاثیر نبودند. با این حال وقوع بحران اقتصاد جهانی موجب شد در آخرهای سال ۲۰۰۸ بهای نفت به کمتر از ۴۰ دلار بر بشکه برسد.

بهار عربی و تحریم نفتی کشور عزیزمان ایران

رشد شدید تقاضا در اقتصادهای نوظهور اجازه نداد که افت قیمت نفت در سال ۲۰۰۸ ادامه دار شود و بهای نفت خیلی سریع در مسیر بازیابی قرار گرفت. در این میان وقوع بهار عربی در بعضی کشورهای تولیدکننده نفت و تحریم نفتی کشور عزیزمان ایران به سرعت رشد بهای نفت افزود. وقوع بهار عربی موجب شد که عرضه جهانی نفت تا حدودی کم کردن یابد. به طور مثال تولید نفت لیبی که در دولت معمر قذافی یعنی تا ژانویه سال ۲۰۱۱ حدود ۶۲/ ۱ میلیون بشکه در روز بود به دنبال بهار عربی در میانه های این سال به صفر رسید. هرچند دولت تازه به سرعت تولیدات خود را زیاد کردن داد، ولی تولید نفت این کشور هیچ گاه به سطح پیش از بهار عربی نرسید.

تولید نفت لیبی اوایل سال ۲۰۱۲ به حدود ۴/ ۱ میلیون بشکه در روز رسید و تا میانه های سال ۲۰۱۳ در همین سطح به تولید ادامه داد. تولید نفت سوریه نیز در این سال ها به دنبال زیاد کردن تنش های داخلی از حدود ۴۰۰ هزار بشکه در روز به کمتر از ۵۰ هزار بشکه رسید. همزمان با کم کردن تولید نفت در لیبی، آمریکا و اتحادیه اروپا در میانه های سال ۲۰۱۱ تحریم های شدیدی را علیه کشور عزیزمان ایران اعمال کردند که به کم کردن تولید نفت کشورمان منجر شد. تولید نفت کشور عزیزمان ایران به علت توقف خرید کشورهای اروپایی، کم کردن واردات کشورهای آسیایی و پرسشها نقل و انتقال پولی از ژانویه ۲۰۱۲ شروع به کم کردن کرد و از حدود ۷/ ۳ میلیون بشکه در روز در آخر این سال به حدود ۷/ ۲ میلیون بشکه در روز رسید. این عوامل در کنار هم بهای نفت را در سال ۲۰۱۱ به بیش از ۱۰۰ دلار بر بشکه رساند.

ظهور داعش

هرچند کم کردن تولید نفت کشور عزیزمان ایران و لیبی از بخش مهمی از عرضه جهانی نفت کاسته بود، با این حال رشد شدید تولید نفت در آمریکا با وقوع انقلاب شیل و کم کردن رشد تقاضا به علت ضعف اقتصادی در چین موجب شد که عرضه جهانی نفت از تقاضا پیشی بگیرد. با این حال ریسک های ژئوپلیتیک مانع از افت قیمت نفت می شد. ماجرا به ظهور پدیده ای به نام داعش در سال ۲۰۱۳ باز می گشت. نگرانی از کم کردن تولید نفت عراق به دنبال گسترش فعالیت این گروهک تروریستی موجب شد افت قیمت نفت به علت شکل گرفتن مازاد عرضه در بازار نفت، با تاخیر مواجه شود.

با این حال حتمی شدن این عنوان که داعش نمی تواند تولید نفت عراق را کم کردن دهد، موجب شد که بهای نفت در سال ۲۰۱۴ رو به کم کردن بگذارد. سیاست حفظ سهم بازار از سوی عربستان و مخالفت این کشور با کم کردن تولید اوپک موجب شد بهای نفت در آخر سال ۲۰۱۴ به حدود ۵۰ دلار بر بشکه برسد. داستان نفت و سیاست در طول ۴۵ سال گذشته نشان از تاثیر دوجانبه آنها بر هم دارند. از این رو شاید احتمال نفت ۲۰۰ دلاری که در گزارش CNBC مطرح می شود چندان دور از واقعیت هم نباشد چراکه تاریخ نشان می دهد ریسک های ژئوپلیتیک همواره توان ایجاد نوسان های شدید در بازار نفت را دارند .

اخبار اقتصادی – دنیای اقتصاد

واژه های کلیدی: اخبار اقتصادی | کشورهای عربی | رکود اقتصادی | عربستان | تحریم ها | اقتصاد | آمریکا | اقتصادی | سیاسی | بازار | ایران