خطای دید در محاسبه تورم

خطای دید در محاسبه تورم

عبارات مهم : اخبار اقتصادی – استفاده

در حالی که در اقتصاد کشور عزیزمان ایران محاسبه قیمت تورم به عنوان معیار اصلی، براساس تغییرات 24 ماهه صورت می گیرد، ولی پژوهش های مستقل حاکی از آن است که این مبنای محاسباتی باعث خطای دید در سیاست گذاری خواهد شد. محاسبه قیمت تورم میانگین یا 24 ماهه به دلایلی نظیر هماهنگی جزء قیمتی و جزء وزنی شاخص بهای مصرف کننده و نوسان بالای قیمت تورم در اقتصاد کشور عزیزمان ایران صورت می گیرد. این در حالی است که به نظر کارشناسان حافظه طولانی مدت و نامانایی برآوردگر باعث بروز انحراف در محاسبه قیمت تورم خواهد شد.

خطای دید در محاسبه تورم

بهره گیری از قیمت تورم میانگین به عنوان قیمت نشانه باعث ابهاماتی نزد کارشناسان شده است هست. بر این اساس، تورم هر سال در کشور عزیزمان ایران با استفاده از «برآوردگر» قیمت رشد «میانگین شاخص قیمت در دوازده ماه سال جاری» نسبت به «میانگین شاخص قیمت در دوازده ماه سال قبل» گزارش می شود.

برآوردگری که در یک صحبت ازسوی پویا ناظران که اخیرا در دانشگاه صنعتی شریف صورت گرفته مورد انتقاد قرار گرفته هست. بااهمیت ترین علت منتقدان راجع به استفاده از چنین برآوردگری دقت پایین آن در ارائه تورم هر سال هست. این دقت پایین از دو علت «حافظه طولانی مدت» و «نامانایی برآوردگر» نشات می گیرد. این در حالی است که سیاست گذاران حوزه پولی جهت حمایت از چنین برآوردگری سه علت «روند پر نوسان تورم در ایران»، «تکیه بر تعریف تورم» و «شکل گیری بخش زیادی از انتظارات براساس تورم ماهانه» را مطرح می کنند.

اخبار اقتصادی | استفاده | ایرانی | اقتصاد | اقتصادی | استفاده | نوسان | سیاست | ایران | اقتصاد

ماهیت برآوردگر

مهم ترین هدفی که علوم انسانی به طور کل و علم اقتصاد به طور خاص دنبال می کند یافتن رابطه واقعی بین پدیده هایی است که به نحوی زندگی بشر را تحت تاثیر قرار می دهند.

به عنوان مثال، تورم یکی از متغیر هایی است که به میزان گسترده در بطن زندگی مردم ایفای نقش می کند؛ به همین علت اقتصاددانان به دنبال آن هستند تا عوامل موثر بر تورم را شناسایی و اثر آنها را تخمین بزنند. با وجود این، علی رغم علوم طبیعی مانند علم فیزیک که پدیده ها در محیط آزمایشگاه و با کنترل کامل واکاوی می شوند، در حیطه علم اقتصاد یافتن روابط دقیق بین پدیده ها امکان پذیر نیست. به همین دلیل، محققان این حوزه از علم، با استفاده از شواهد موجود مانند داده های در دسترس، به دنبال آن هستند تا تخمینی از مقدار واقعی پدیده ها به دست بیاورند.

خطای دید در محاسبه تورم

تورم هر سال یکی از بااهمیت ترین متغیر هایی است که محققان علم اقتصاد به دنبال تخمین مقدار واقعی آن هستند. با این حال جهت رسیدن به مقدار واقعی تورم هر سال در جامعه، ابزار در دسترس اقتصاددانان، شاخص قیمت سبدی از کالا ها از گروهی از افراد جامعه و در سطح ماهانه هست. به عبارت دیگر، یک اقتصاددان در پی آن است تا با بیشترین دقت، یک «کل نامشهود» را با استفاده از یک «جزء در دسترس» تخمین بزند. به همین علت گزارش هایی که از تورم در سطح جامعه منتشر می شود نه تورم واقعی بلکه یک «برآوردگر» از تورم است.

برآوردگر قابل اعتماد

از آنجا که محاسبات یک برآوردگر از پارامتر واقعی جامعه، ماهیتا با اشتباه همراه هست، به علاوه، به این علت که نشانه مهم یک اقتصاددان یافتن مقدار واقعی یک متغیر با استفاده از برآوردگر هست؛ بنابراین استفاده از هر برآوردگری در علم اقتصاد مرسوم نیست. به معنی دیگر، هر برآوردگر جهت اینکه نماینده خوبی جهت پارامتر واقعی مورد نشانه باشد، باید شاخصه های پذیرفته شده است ای داشته باشد. نخستین شاخصه هر برآوردگر این است که «نااریب» باشد.

اخبار اقتصادی | استفاده | ایرانی | اقتصاد | اقتصادی | استفاده | نوسان | سیاست | ایران | اقتصاد

به این معنی که میانگین برآوردگر مورد نظر باید با مقدار واقعی پارامتر مورد نشانه برابر باشد. واضح است که اگر میانگین برآوردگر از مقدار واقعی پارامتر مورد نشانه اختلاف زیادی داشته باشد، تخمین دقیقی از پارامتر زده نخواهد شد. دومین شاخصه «سازگاری» برآوردگر هست؛ به این معنی که توزیع های برآوردگر با زیاد کردن نمونه، در نزدیکی مقدار واقعی متمرکز شوند. پرواضح است که اگر توزیع برآوردگر اختلاف قابل توجهی از مقدار واقعی پارامتر مورد نشانه داشته باشد، تخمین های صورت گرفته با خطای قابل توجهی همراه است.

سومین شاخصه مهم یک برآوردگر که حاکی از پایداری آن است کم بودن واریانس برآوردگر هست. در علم اقتصادسنجی هر برآوردگری که شاخصه های یادشده را نداشته باشد، نمی تواند تخمین خوبی از پارامتر مورد نشانه محقق بدهد. راجع به متغیر های سری زمانی متغیرهایی که محقق با استفاده از اطلاعات وقت های قبل به دنبال آینده نگری مقدار متغیر در دوره آینده هست، شاخصه های یاد شده است در «مانایی» برآوردگر خلاصه می شوند. به عبارت دیگر جهت اینکه یک برآوردگر سری زمانی تخمین های دقیقی از پارامتر مورد نشانه بدهد مورد نیاز است توزیع آن با گذشت وقت دچار عوض کردن قابل توجه نشود؛ یعنی «مانا» باشد.

خطای دید در محاسبه تورم

برآورد تورم سالانه

یکی از پارامتر هایی که در تحلیل های اقتصادی به صورت گسترده مورد استفاده قرار می گیرد و مستلزم استفاده از یک برآوردگر مناسب هست، تورم هر سال هست. در این راستا، اقتصاددانان به دنبال یافتن عددی هستند که به عالی ترین نحو مقدار واقعی زیاد کردن سطح عمومی قیمت ها در بازه هر سال را نمایندگی کند و ابزار در دسترس آنها نیز شاخص ماهانه قیمت های سبدی مرسوم از کالا ها هست؛ بنابراین برآوردگر های بی شماری می توان جهت نمایندگی تورم هر سال ارائه داد. برآوردگر مورد استفاده در مراکز گزارش داده ایران، قیمت رشد «میانگین شاخص قیمت در دوازده ماه سال جاری» نسبت به «میانگین شاخص قیمت در دوازده ماه سال قبل» است.

به عبارت دیگر در این برآوردگر میانگین شاخص قیمت در دوازده ماه امسال و دوازده ماه سال قبل محاسبه شده است و رشد این دو عدد به عنوان تورم امسال گزارش می شود. با این حال این برآوردگر در هیچ یک از کشور های دنیا به منظور ارائه تورم هر سال مورد استفاده قرار نمی گیرد. به منظور ارائه تورم سالانه، کشور های دیگر رشد شاخص قیمت در آخرین ماه هر سال نسبت به آخرین ماه سال قبل از آن را محاسبه می کنند. البته بعضی کشور ها به منظور نوسان زدایی از روند تورم، پر نوسان ترین سبد را از سبد مورد محاسبه در شاخص قیمت از بین بردن می کنند.

خطای برآوردگر موجود

پویا ناظران و سایر منتقدان استفاده از مکانیزم مورد استفاده در ایران، دو علت عمده مبنی بر ناکارآیی این مکانیزم ارائه می دهند. در وهله اول آنها مساله را از زاویه علم اقتصادسنجی مبنی بر اینکه برآوردگر مورد استفاده، دقت کافی را در برآورد تورم هر سال ندارد مورد بررسی قرار می دهند. اعتبار انتقاد آنها شاخصه «مانایی» برآوردگر؛ به عنوان بااهمیت ترین ابزار سنجش دقت برآوردگر در علم اقتصادسنجی هست. به عبارت دیگر یکی از لازمه های مهم یک برآوردگر با دقت بالا، مانایی آن است که منتقدان نامانایی برآوردگر مورد استفاده در مراکز مهم ارائه آمار در کشور عزیزمان ایران را مورد نشانه قرار داده و خطای محاسبه ای این برآوردگر را خلاف مکانیزم های مرسوم در دنیا ارائه کرده اند. دومین علت منتقدان، حافظه بلند مدت برآوردگر مورد استفاده در کشور عزیزمان ایران است.

به این معنی که مقدار شاخص قیمت در دوازده ماه سال قبل میزان تورم در سال تازه را تحت تاثیر قرار می دهد. جهت تشریح این مساله یک اقتصاد فرضی در نظر گرفته می شود که در آن در پنج ماه ابتدایی سال اول، شاخص قیمت ها ثابت بوده و بلافاصله در ماه ششم شاخص قیمت ها یک پرش قابل توجه داشته و از این ماه تا آخرین ماه سال دوم شاخص قیمت دوباره ثابت مانده هست. از آنجا که بخشی از انتظارات آحاد اقتصادی و سیاست های سیاست گذار از تورم هر سال متاثر می شود، انتظار می رود در اقتصاد فرضی اشاره شده است تورم در سال دوم صفر گزارش شود.

این در حالی است که تاثیر زیاد کردن شاخص قیمت در پنجمین ماه سال اول تورم در سال دوم را عددی غیر از صفر گزارش خواهد داد. به عبارت دیگر تورم غیر صفر در سال دوم در حالی گزارش خواهد شد که نه تنها در سال دوم زیاد کردن قیمتی رخ نداده، بلکه در 6 ماه نهایی سال اول نیز شاخص قیمت ثابت بوده هست. به عبارت دیگر، یک پرش قیمت در یک ماه از سال قبل، تورم در سال تازه را تحت الشعاع قرار داده هست. این انحراف تورمی از این حیث مهم است که منتقدان معتقدند بخش قابل توجهی از انتظارات آحاد اقتصادی و به علاوه بخشی از سیاست گذاری سیاست گذاران براساس تورم هر سال صورت می گیرد. بنابراین هر انحرافی در گزارش تورم انتظارات و سیاست گذاری را از مسیر مهم خود منحرف خواهد کرد.

نوسان زدایی

با این حال حامیان برآوردگر فعلی، سه علت عمده «روند پر نوسان تورم در ایران»، «تکیه به تعریف تورم» و «شکل گیری انتظارات براساس تورم ماهانه» را به منظور حمایت از برآوردگر موجود ارائه داده اند. به عبارت دیگر، در وهله اول، آنها شرایط خاص اقتصاد کلان کشور عزیزمان ایران را که طی آن تورم به مراتب پرنوسان تر از سایر کشور ها است مورد نشانه قرار داده و دلیلی مبنی بر استفاده از این برآوردگر ارائه داده اند. طرفداران معتقدند که استفاده از یک حافظه بلند مدت باعث می شود تا نوسانات تورم هر سال کم کردن یابد.

در پاسخ، منتقدان برآوردگر فعلی معتقدند که اگر چه نوسان زدایی از روند تورم هر سال در سایر کشور ها نیز مرسوم است با این حال آنها از ابزار مناسب تری استفاده می کنند. در بعضی کشور ها به منظور نوسان زدایی از روند تورم، سبدهای کالایی را که نوسان زیاد داشته اند از سبد کالای مورد محاسبه در شاخص قیمت هر سال از بین بردن می کنند. به عنوان مثال در آمریکا معمولا سبد غذا و انرژی از سبد کل از بین بردن می شوند. حامیان مکانیزم موجود علت دوم خود را به تعریف تورم نسبت می دهند. به بیانی دیگر، از آنجا که تورم به صورت «افزایش مستمر قیمت کالاها و خدمات» تعریف می شود، حامیان برآوردگر موجود اعتقاد دارند که به منظور لحاظ استمرار زیاد کردن قیمت مورد نیاز است حافظه تورم هر سال تغییرات قیمتی سال قبل را نیز در بر داشته باشد.

درباره علت سوم، طرفداران مکانیزم موجود معتقدند که بخش عمده سیاست های سیاست گذار و انتظارات آحاد اقتصادی از تورم ماهانه متاثر می شود. به عنوان مثال، بسته تحریکی تقاضا که در سال 1394 از سوی سیاست گذار ارائه شد بر مبنای تورم ماهانه آن وقت تحلیل شده است بود. به همین دلیل، طرفداران معتقدند نه تنها چنین برآوردگری در فرآیند سیاست گذاری انحراف ایجاد نمی کند، بلکه به خاطر نوسان زدایی آن عالی ترین برآوردگر در دسترس است.

انحراف تورمی در دو سال گذشته

بررسی ها نشان می دهد که برآوردگر مورد استفاده در کشور عزیزمان ایران به خاطر اشتباهات نامتعارف، در هیچ کشوری به منظور ارائه تورم هر سال استفاده نمی شود. در عوض، کشور های متفاوت از جمله آمریکا، از برآوردگر رشد «شاخص قیمت در آخرین ماه سال جاری» نسبت به «شاخص قیمت در آخرین ماه سال گذشته» استفاده می کنند. در این برآوردگر به خاطر بی تاثیری شاخص قیمت سال های قبل، مسئله یادشده در محاسبه تورم هر سال از بین می رود. بر مبنای اطلاعات منتشرشده از سوی بانک مرکزی، در 12 ماه سال 1394 شاخص قیمت از 4/ 87 به 7/ 94 زیاد کردن یافته هست؛ بنابراین براساس برآوردگر مرسوم در دنیا، تورم سال مذکور 4/ 8 درصد محاسبه می شود. این در حالی است که بانک مرکزی تورم را در سال یادشد معادل 9/ 11 درصد گزارش داده بود. این عدد از رشد میانگین شاخص قیمت در سال های 1393 و 1394 که به ترتیب معادل 9/ 81 و 7/ 91 بوده اند، محاسبه شده است است.

دلیل عمده اوج بودن تورم با استفاده از برآوردگر ایرانی این است که رشد شاخص قیمت در سال 1394 تا حدی متوقف شده؛ ولی رشد بالاتر شاخص در سال 1393 باعث شده است است که میانگین شاخص قیمت در سال 1394 اختلاف قابل توجهی از شاخص قیمت در سال 1393 داشته باشد. به طور طبیعی در شاخص مورد استفاده در ایران، هر سالی که شاخص قیمت متوقف شده است ولی در سال قبل از آن رشد نسبتا بالایی داشته، تورم در سال مورد نظر بیش از مقدار واقعی آن برآورد می شود. محاسبه برآوردگر متعارف حاکی از تجربه تورم 8/ 11 درصدی در سال 1395 است.

این در حالی است که در سال یادشده بانک مرکزی تورم را 9درصد گزارش کرده بود. به عبارت دیگر در سال 1395 برآوردگر ایرانی قیمت تورم را کمتر از مقدار واقعی آن برآورد کرده هست. علت مهم این برآورد کمتر از حد این است که در حالی که در سال 1394 موزیک رشد شاخص قیمت کم شده است بود و این توقف تا آبان ماه ادامه داشت، با این حال زیاد کردن سرعت رشد شاخص قیمت در چهار ماه نهایی سال 1395 باعث شده است است که این زیاد کردن در سطوح میانگین دیده نشود. این در حالی است که زیاد کردن شاخص قیمت در سال 1395 رخ داده و انتظار می رود در تورم سال 1395 به خوبی لحاظ شود.

اخبار اقتصادی – دنیای اقتصاد

واژه های کلیدی: اخبار اقتصادی | استفاده | ایرانی | اقتصاد | اقتصادی | استفاده | نوسان | سیاست | ایران | اقتصاد