خطراتی که بسیار واقعی هستند ، فضای مجازی که دیگر مجازی نیست

به گزارش خبرنگار حوزه ارتباطات گروه اجتماعی گروه تحریریه سایت جوان؛ چند سالی می‌شود که سی‌ام ژوئن هر سال یاد‌آور روزی است به نام شبکه‌های اجتماعی یا فضای مجازی. آری؛ شاید تا 10 سال گذشته کسی فکر نمی‌کرد که بشر تا به این اندازه به این فناوری وابستگی پیدا کند، تا جایی که مجبور به یادبود هرساله آن باشد. با ظهور و گسترش صنعت هم‌زمان ارتباطات و در امتداد آن اینترنت به عنوان شبکه ارتباطی و اطلاعاتی جهانی، فضای جدیدی در عرصه‌ زندگی به وجود آمد که می‌توان با عناوینی همچون «فضای دوم» و «فضای مجازی» از آن یاد کرد.

شاید امروز بیش از هر وقت دیگری به نظریه دهکده جهانی مارشال مک‌لوهان نزدیک شده است باشیم. این نظریه به ما یاد‌آور می‌شود وسایل ارتباط جمعی بسیاری از شیوه های زندگی را عوض کرده اند. دنیا پهناور ما، اکنون دیگر به دهکده‌ای بزرگ تبدیل شده است که افکار و اعمال افراد و جمعیت‌ها در آن، از نظر یکدیگر پنهان نیست و تبادل افکار و اطلاعات و علوم و فنون و هنرها و تبلیغات، به میزان و سرعت حیرت آوری در جریان هست. امروزه، افراد بشر، به تجمع جهت کسب خبر و اندیشه نیازی ندارند؛ بلکه می‌توانند در خلوت و در خانه‌های خود، خبر دانشمندان و متفکّران را بخوانند و بدانند. شکل‌گیری و گسترش چنین فضایی، به معنای ظهور و توسعه فردگرایی است.

خطراتی که بسیار واقعی هستند ، فضای مجازی که دیگر مجازی نیست

امروزه به علت گستردگی و فراگیری اینترنت و شبکه‌های اجتماعی در دنیا و قرار گرفتن بسیاری از مباحث و مطالب در حوزه های متفاوت مورد نیاز انسان ها در درون این شبکه جهانی، ضرورت استفاده از توانایی ها و امکانات آن، جهت همه افراد و شرکت ها مهم و مورد نیاز به نظر می رسد؛ به گونه‌ای که امروزه دیگر انجام بسیاری از فعالیت روزانه انسان، بدون کمک از توانایی های این شبکه عملا با مسئله مواجه خواهد شد. فضایی که گفته می شود به اندازه هزار میلیارد کتاب در آن مطلب وجود دارد.

اینترنت به عنوان نخستین مورد فضای مجازی جهت اهداف نظامی و امنیتی طراحی شد، ولی به‌ مرور وارد دیگر بخش‌های اجتماعی از جمله تجارت، تفریح و سرگرمی و …گردید و این امر چنان پررنگ و گسترده بود که کارکرد آن را عوض کردن داد، به‌طوریکه این تکنولوژی نوظهور، امروزه به یک صنعت و عرصه تاثیرگذار جهانی تبدیل شده است است و کمتر عنوان اجتماعی را می‌توان یافت که متاثر از اینترنت نباشد.

اینترنت ابتدا در کشورهای غربی به عنوان رسانه‌ای همگانی رواج یافت و به‌تدریج دیگر کشورها را نیز در برگرفت و به مثابه ابزاری موثر در انتقال و ترویج سیاست‌ها، فرهنگ، اقتصاد و … کاربرد پیدا کرد. این عوض کردن و تحولات جهانی و گرایش همه جانبه به استفاده از اینترنت، تبعات و تاثیرات بسیاری در جوامع بشری داشت تا جایی که از آن به «انفجار اطلاعات»تعبیر می‌شود و مفهومی پر کاربرد در علم ارتباطات و جامعه شناسی است.

فراموش نکنیم تکنولوژی و اینترنت قرار است تسهیل کننده روابط و تقویت کننده آن باشد نه اینکه با ایجاد گسست و فاصله روابط را کمرنگ و مجازی کند. مراقب باشیم تا اینترنت مانند ویروس اکستاکس‌نت در خانواده ها عمل نکند؛‌ ویروسی که ظاهرا همه چیز را عادی و طبیعی نشان می دهد ولی زمانی خود را نمایان می کند که دیگر هیچ کاری نمی توان انجام داد.

شبکه‌های اجتماعی چه خوب و چه بد جزئی از زندگی مردم دنیا شده است است و شاید چیزی بالغ بر 90درصد بازدیدکنندگان این شبکه‌ها نمی‌توانند از این فضا دل بکنند.

به راستی آیا اینترنت بر فضای واقعی غلبه کرد؟

در پاسخ باید گفت در دنیای واقعی، محدودیت‌هایی به فرد فرد حاضر در جامعه اعمال می‌شود. این محدودیت‌ها، در هر جامعه‌ای طبیعی قلمداد می‌شود ولی اعضای یک جامعه ممکن است آن را خلاف آزادی عمل و اختیار خود بدانند. این محدودیت‌ها می‌تواند در خصوص اظهار نظر درباره‌ی پرسشها متفاوت نیز باشد؛ به این معنی که در کشوری که احساس آزادی بیان وجود ندارد ولو خود آن وجود داشته باشد- افراد به فضاهایی غیررسمی که در آن معمولا ویژگی‌های هویتی آن‌ها کامل نیست و کمتر قابل شناسایی هست، روی آورده و در آن به ابراز نظر در خصوص پرسشها متفاوت به خاص فعالیت‌های حکومت می‌پردازند. بدیهی و طبیعی است که در این شرایط، خروج از محدودیت‌ها، حالتی اغراق‌آمیز و دور از واقعیت داشته و با پرخاش‌هایی در رفتارها و اظهار نظرها همراه باشد.

علت دوم گرایش به چنین فضا و فرهنگی، امکاناتی است که فضای مجازی در اختیار فرد قرار می‌دهد. در دنیای واقعی، هرکس با نام، نام خانوادگی، مشخصات ظاهری، ویژگی‌های اقتصادی و اجتماعی خاصی تعریف می‌شود. امّا تمامی این الزامات در دنیای مجازی از بین رفته و افراد صرف داشتن یک حساب کاربری می‌توانند به فعالیت بپردازند. در این‌جاست که انتخاب‌گری در فضای مجازی اهمیّت پیدا می‌کند. فرد، در گام نخست گزینش می‌کند هویت واقعی خود را به نمایش بگذارد یا خیر. سپس، انتخاب‌های بعدی مانند گزینش تصویر خود، ارائه‌ اطلاعات صحیح در خصوص خود و غیره به وجود آمده و فرد ناگزیر یکی از این موارد را گزینش می‌کند. این انتخاب‌ها در دنیای واقعی، وجود ندارد و فرد امکان گزینش در هر بعدی از ابعاد زندگی واقعی را ندارد. یکی دیگر از امکاناتی که فضای مجازی در اختیار بازدیدکنندگان خود قرار می‌دهد، فضایی گسترده و بدون وجود هرگونه محدودیت‌های جغرافیایی هست. این امکان، به افراد اجازه می‌دهد تا اخبار تازه را دریافت کنند. مانند سایر امکانات فضای مجازی، این امکان باعث می‌شود که بسیاری از اخبار غلط یا شبه خبرها به عنوان خبر صحیح به اطلاع آن‌ها برسد و مانند چرخه‌ای، به باعث آن انتظارات از زندگی واقعی اوج رفته، سپس احساس محدودیت‌ها به افراد غلبه کند، فعالیت در اینترنت شدیدتر شده است و وارد فضایی فانتزی‌تر می‌شود.

از جمله مواردی که می‌توان از آن ها به عنوان فرصت‌ و به تعبیری، نقاط قوت استفاده از اینترنت نام برد عبارتند از:

خطراتی که بسیار واقعی هستند ، فضای مجازی که دیگر مجازی نیست

1. عمومی بودن اینترنت که به هر فردی در هر نقطه از دنیا امکان می‌دهد از طریق این فناوری به آسان‌ترین وجه، بروزترین اطلاعات مورد علاقه خود را به دست آورد و مرزهای جغرافیایی یا سیاسی تا‌کنون نتوانسته جلوی استفاده از اینترنت و گسترش روزافزون آن را بگیرد.

2. کم کردن هزینه‌های اقتصادی، اجتماعی و … با استفاده از امکانات موجود در فضای مجازی، که در بسیاری از روابط اقتصادی و اجتماعی دیگر نیازی به مراجعه‌ حضوری جهت خرید کالا یا خدمات نیست و طبیعی است که این امر باعث کم کردن قابل توجهی از هزینه‌های اقتصادی می‌شود. کم کردن رفت‌ و آمدهای غیر مهم درون‌ شهری و در نتیجه کم کردن مصرف انرژی و کم کردن آلودگی هوا. همچنین کم کردن مصرف کاغذ و هزینه‌های چاپ و نشر و سایر هزینه ها با استفاده از امکانات موجود در فضای مجازی

3. دستیابی ساده به آخرین اطلاعات تخصصی در زمینه های متفاوت اعتقادی، اجتماعی، اقتصادی، هنری و … که در سطح دنیا بصورت مقاله، کتاب، نرم افزار و … در سطح دنیا انتشار یافته و می شود.

4. تبادل اطلاعات و تاملی بودن روابط و ارتباطات در اینترنت بدون محدودیت‌های حاکم بر دیگر رسانه‌ها که معمولا در آن ها عده ای گوینده و نویسنده هستند و جمع دیگری صرفا شنونده و خواننده

شبکه‌های اجتماعی چه خوب و چه بد جزئی از زندگی مردم دنیا شده است است و شاید چیزی بالغ بر 90درصد بازدیدکنندگان این شبکه‌ها نمی‌توانند از این فضا دل بکنند.

5. جذابیت و تنوع در اینترنت و مخاطب محور بودن اغلب داده ها در آن، به طوریکه امکان نظر‌سنجی و ارزیابی در این فضا برقرار و به روزتر است و این توانایی را به داده‌پردازان می‌دهد که از آخرین خواسته‌های مخاطبان خود مطلع گردند که این امر در کنار تنوع و جذابیت فضای سایبری تأثیر بسزایی در جذب مخاطب دارد.

6 . گسترش عدالت رسانه‌ای: در گذشته فقط افراد خاصی آن هم در شهرهای بزرگ می‌توانستند به مطبوعات و نشریات دسترسی داشته و از اخبار روز و رویدادهای اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و … مطلع شوند و حال آنکه با وجود اینترنت و فناوری‌های گوناگون اطلاعاتی و ارتباطاتی، تمام افراد حتی در دورترین نقاط نیز می‌توانند به شکل برابر، از این اطلاعات مطلع و از آن بهره برداری کنند.

7. گسترش تعاملات و تبادل نظرها با سرعت بسیار اوج در اینترنت و بخصوص در «شبکه‌های اجتماعی» که این امکان را فراهم می سازد که افراد به تبادل آراء و افکار بپردازند و… .

خطراتی که بسیار واقعی هستند ، فضای مجازی که دیگر مجازی نیست

اما با قاطعیت می‌توان گفت که معایب شبکه‌های اجتماعی بسیار زیاد و خطرناک‌تر از مزایای آن است که از جمله آنها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد

1. ایجاد بحران در خانواده‌ها: شکستن حرمت‌ها و قبح‌شکنی از گناهان همراه با ایجاد بحران در اصلی‌ترین عنصر سازنده جامعه یعنی نهاد خانواده که این کار با نشانه از بین بردن نقش سازنده خانواده در تربیت فرزندان صورت می‌گیرد.

2. زیاد کردن هنجارشکنی در جامعه: ویژگی‌های اینترنت موجب اوج رفتن آمار جرم و اعمال مجرمانه و شدت یافتن آسیب‌های اجتماعی شده است و ارزش‌های انسانی مانند اخلاق خانوادگی، حیا، حریم خصوصی، آموزهای سنتی و آداب و رسوم فرهنگی را مورد تاخت و تاز قرار داده است که نتیجه این تهاجم، درگیر نمودن نهاد خانواده با چالش‌های و تهدیدات جدی و کم رنگ شدن بسیاری از «ارزش های اجتماعی» جهت افراد است.

3. جهانی‌سازی از طریق تبلیغ و القاتی فرهنگ غربی: درگذشته، افرادی که در یک محدوده‌ جغرافیایی زندگی می‌کردند، دارای فرهنگ مخصوص همان محدوده بوده و از آن پیروی می‌کردند؛ ولی با گسترش فضای مجازی، این مرزهای فرهنگی از میان رفته و در نتیجه فرهنگ بازدیدکنندگان اینترنت تا حدود زیادی به هم شبیه‌تر شده است است.

4. کمرنگ شدن نقش نظارتی خانواده ها: بسیاری از والدین به علت ویژگی­‌های خاص اینترنت و نو بودن این پدیده، وقت و یا توان کافی جهت آشنایی دقیق این فضا و کاربردهای آن را به دست نیاورده­ اند که این عدم آشنایی با فضای سایبری در کنار استفاده روزانه نوجوانان و جوانان و حتی کودکان از این فضا باعث شده است است که یک فضای محرمانه و شخصی بدون احساس وجود ناظر جهت فرزندان ایجاد شود و آنها بدون دغدغه به سایت ها و احیانا شبکه های متفاوت مجازی دسترسی یافته و به علت ویژگی­ های سنی و کنجکاوی­ های خود، از فضاهای ناسالم موجود در اینترنت متأثر شوند که این مساله در بلند مدت باعث عوض کردن واکنش‌ها فرد و به تبع آن جامعه می شود که معمولا در مغایرت با عرف و ارزش های سنتی خانواده ها است.

5. تعارض ارزشها و باورهای اجتماعی: ورود اینترنت همراه با ارزش های غربی، چالش های جدیدی را در جوامع متفاوت به وجود آورده هست. قدرت های غربی و صاحبان بزرگ کارتل های اقتصادی از ظرفیت های اینترنت جهت نیل به اهداف خود سوء استفاده کرده و در تلاش هستند که با حاکمیت ایدئولوژی «سرمایه داری» تمامی حوزه های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی سایر جوامع را پذیرای عقاید خود سازند.

6. اختلال در شکل گیری شخصیت: عنصرهای سه گانه هویت، یعنی خود شخص، فرهنگ و جامعه، در تکوین شخصیت هرفرد نقش مهمى را ایفا مى‏کنند. از آن جا که فضای سایبری، صحنه ای فرهنگى و اجتماعى است که کاربر را در موقعیت‏ هاى متنوع، نقش ‏ها و سبک‏ هاى زندگى قرار مى دهد، زمینه ای است جهت آسیب پذیری شخصیت کاربر و در بسیاری از مواقع، چند شخصیتی شدن فرد می‌شود.

7. به خطر افتادن حریم شخصی: گردانندگان اینستاگرام، تلگرام، شبکۀ اجتماعی فیس بوک و … با تجاوز به حریم شخصی بازدیدکنندگان تجاوز کرده و اطلاعات شخصی افراد را در اختیار مراکز اطلاعاتی و امنیتی، شرکت های تجاری و سایر مراکز متقاضی قرار میدهند. در هنگام راه اندازی برنامه شبکه های اجتماعی، کاربر به سایت مربوطه اجازه میدهند تا اطلاعات شخصی او را با منابع خارجی به اشتراک بگذارد؛ بدون اینکه تنظیماتی بری غیر فعال کردن این عنوان وجود داشته باشد.

8. شکاف نسلها: استفاده از اینترنت شکاف میان نسل ها را زیاد کرده و با ورود وسایل و تکنولوژی‌های تازه به عرصه خانواده‌ها، شاهد هستیم که اعضای خانواده ساعت های متمادی در کنار یکدیگر می‌نشینند، بدون آنکه حرفی جهت گفتن داشته باشند. امروزه نشست های خانوادگی که در آن والدین و فرزندان راجع به مباحث متفاوت خانوادگی و کاری با هم گفتگو کنند، رو به کم کردن هست. روابط موجود میان والدین و فرزندان رو به سردی گرائیده و دو نسل به علت داشتن تفاوت‌های اجتماعی، زندگی را از نظر خود تفسیر می‌کنند.

9. اعتیاد به اینترنت: یکی از آسیب های اینترنت، اعتیاد به آن است که افراد معتاد به این ابزاز، بعلت استفاده افراطی از اینترنت، با معضلات زیادی گریبان گیر هستند و این نوع اعتیاد مدرن، در جامعه ما نیز با گسترش روزافزون استفاده از اینترنت، رشد فزاینده ای پیدا کرده است که خود شروع یک آسیب بزرگ جهت نیروی انسانی کشور می باشد. قابل ذکر است که ترک این نوع اعتیاد، سخت تر و پرهزینه تر از سایر اعتیادها است.

10. گسترش ارتباطات نامتعارف و سوء استفاده های جنسی: اینترنت به علت تسهیل ایجاد روابط دوستانه و عاشقانه، زمینه رفتارهای غیر اخلاقی را فراهم ساخته و موجب سهولت خیانت در روابط زناشویی و ایجاد روابط نامشروع و همچنین سوء استفاده جنسی شده است است.

11. تضعیف اعتقادات و گسترش شبهات فکری: طرح و نشر انواع شبهات در فضای مجازی، موجب تزلزل در باور بازدیدکنندگان سست عقیده، کم‌اطلاع و زودباور می‌شود. اتاق های فکر متعدد در مراکز امنیتی و فرهنگی نظام سلطه تشکیل گردید و بطور دائم در حال تولید و ایجاد بدعت، تحریف و شبهه در حوزه های دینی، فرهنگی، تاریخی و … می باشند که این موارد با توجه به انفعال و کم کاری دستگاههای ذیربط و در مواردی باور نداشتن شبیخون فرهنگی و جنگ نرم دشمن های از سوی مسئولین مربوطه، خسارت و صدمات جبران ناپذیری بر فرهنگ و بینش مخاطبان و بخصوص جوانان وارد کرده است.

در هر حال اینترنت دیگر مجازی نیست. شبکه‌های اجتماعی چه خوب و چه بد جزئی از زندگی مردم دنیا شده است است و شاید چیزی بالغ بر 90درصد بازدیدکنندگان این شبکه‌ها نمی‌توانند از این فضا دل بکنند که این عنوان بسیار خطرناک هست. متاسفانه سن حضور در اینترنت کم شده است حتی به کودکان زیر هشت سال هم رسیده هست. کم نیستند پدر و مادرهایی که گوشی یا تبلت جهت فرزند ها تهیه می‌کنند و به خیال سرگرمی او را به حال خود وا می‌گذارند و اینجاست که باید یادآوری کنیم مراقب باشید تا اینترنت مانند ویروس اکستاکس‌نت در خانواده ها عمل نکند.

انتهای پیام/

واژه های کلیدی: اعتیاد به اینترنت | شبکه های اجتماعی | آسیب های اینترنت | روابط نامشروع | روابط زناشویی | دنیای مجازی | فضای مجازی | خانواده | اینترنت | اطلاعات | استفاده

خطراتی که بسیار واقعی هستند ، فضای مجازی که دیگر مجازی نیست