آیا فروش ریالی نفت امکان پذیر است؟

نقاط قوت مدل فروش ریالی آنقدر زیاد است که می توان آینده نگری کرد در صورت مهیا شدن شرایط ، بخش زیادی از فروش نفت را به خود تخصیص داده شده است دهد.

به گزارش تحریریه سایت YYJC به نقل از خبرگزاری فارس، در یادداشت قبل، از فروش ریالی نفت به عنوان راه کار خنثی کردن تحریم های نفتی و بانکی آمریکا علیه کشور عزیزمان ایران صحبت شد. در این یادداشت مهمترین سوالات و ابهامات در این زمینه بررسی و پاسخ داده می شود.
آیا کسی حاضر خواهد شد که با ریال ، نفت خام کشور عزیزمان ایران را خریداری کند؟

عبارات مهم : تحریم ها – ایرانی
جواب روشن هست. اگر جهت کسی صرفه اقتصادی داشته باشد که نفت خام کشور عزیزمان ایران را به ریال خریداری کند و بستر اجرایی آن آماده باشد، حتما این کار را خواهد کرد. جهت خریدار نفت خام کشور عزیزمان ایران که در ذات خود یک بازیگر اقتصادی هست، معادله هزینه و فایده اصالت دارد. به این معنا که اگر فایده خرید نفت خام کشور عزیزمان ایران به ریال جهت او زیاد از هزینه پرداخت شده است به وسیله او باشد، لذا عقلانیت اقتصادی اش حکم می کند که این کار را انجام دهد. آنچه که مهم است صرفه اقتصادی خریدار هست. اینکه معادله مهم به گونه ای تنظیم شود که خریدار نفت خام کشور عزیزمان ایران سود کند، کاملا در اختیار دولت کشور عزیزمان ایران هست. مهم ترین متغیر در این معادله اقتصادی، قیمت نفت خام عرضه شده است هست. باید قیمت ریالی نفت خام به اندازه ای باشد که خریدار با تمام هزینه هایی که باید جهت تبدیل ارز خارجی خود به ریال بپردازد (که عدد بزرگی نیست) سود مناسب را کسب کند. هر آدم عاقلی می پذیرد به جای آنکه نفت را بفروشد و در استفاده از پولش هزار محدودیت داشته باشد، نفت را با قیمت کمتر ولی نقد بفروشد و کارهای مهم خود را انجام دهد.
سوال دیگر این است که یک خارجی چگونه ریال به دست آورد؟
در جواب باید گفت، لزوما خارجی مورد نیاز نیست نفت خام کشور عزیزمان ایران را خریداری کند. در کشور عزیزمان ایران پالایشگاه های شخصی وجود دارد که حاضر و قادرند نفت خام کشور عزیزمان ایران را خریداری کنند و بعد از پالایش و فرآوری، محصولات آن را بفروش رسانند.
اما اگر خارجی هم خواست نفت خام کشور عزیزمان ایران را خریداری کند، دو راه دارد. اول اینکه کالا یا خدماتی به کشور عزیزمان ایران صادر کند که در ازای آن ریال به دست آورد، یا اینکه در بازار ارز کشور عزیزمان ایران حضور یافته و ارز خود را بفروشد و ریال جمع آوری کند. جهت انجام این امورات، شرکت های خدماتی متعدد ایرانی می توانند شکل بگیرند.
سوال دیگر، بانک مرکزی آیا ریال بخواهد در حالی که ارز نیاز دارد؟خصوصا جهت خرید کالاها و خدمات مهم به ارز نیاز دارد.
جواب این پرسش نیز ساده هست. در گذشته بانک مرکزی بخش زیادی از درآمد نفتی را از طرق متفاوت به ریال تبدیل می کرد تا آن را در اختیار دولت بگذارد. می دانیم که بودجه قوه مجریه به ریال بسته می شود و دولت در درجه اول به ریال نیاز دارد. لذا در مدل پیشنهادی بخش مهمی از نیاز بانک مرکزی و دولت برطرف می شود.
اما جهت کارهایی که کشور نیاز به ارز دارد، یعنی واردات کالا، تجهیزات و خدمات، دولت می تواند با قاعده گذاری براق تنها به این نیازها اجازه واردات بدهد. همانطور که گفته شد، خریدار نفت خام کشور عزیزمان ایران جهت آنکه به ریال دست پیدا کند نیاز دارد خودش یا به واسطه دیگری صادرات به کشور عزیزمان ایران داشته باشد. اینکه چه کالا یا خدماتی به کشور عزیزمان ایران صادر شود، از سوی دولت قابل مدیریت هست. دولت می تواند با اهرم مجوز واردات، آنها را به سمت نیازهای خود سوق دهد.
در حالت دیگر نیز از طریق بازار ارز و خرید ارز می تواند دولت نیازهای خود را تامین کند. به عبارت دیگر در این مدل دولت به جای آنکه عرضه کننده ارز خارجی در بازار باشد، متقاضی ارز مورد نیاز خواهد بود.
سوال دیگر، آیا آمریکا نمی تواند این مدل را تحریم کند؟
پاسخ مثبت هست. آمریکا می تواند این مدل را نیز تحریم کند. ولی آیا تحریم آمریکا همانطور که شیوه سنتی فروش نفت خام را کاملا تحت تاثیر قرار داد، می تواند این مدل را تحت تاثیر قرار دهد؟ در این مدل اولا حساب های بانک مرکزی که درآمدهای نفتی در آن واریز می شود، در داخل کشور و ریالی خواهد بود. لذا تحریم کردن آن بی معنی هست. بانک مرکزی و دولت به آسانی می توانند از آن استفاده کنند. در بخش ارزی هم بانک مرکزی کشور عزیزمان ایران حضور ندارد که به آسانی قابل ردیابی و شناسایی باشد. بلکه فعالان اقتصادی ایرانی و خارجی هستند که به صورت مویرگی و با تعداد زیاد در حال تبادل اقتصادی و تبادل ارز هستند. بعد ردیابی آن جهت آمریکا بسیار سخت خواهد بود.
در قسمت فروش نفت هم تنها عرضه کننده نفت یعنی دولت کشور عزیزمان ایران مشخص است و قرار نیست خریداران نفت خام کشور عزیزمان ایران براق و تعیین هویت شوند. آنچه که مهم است واریز پول نفت به ریال به حساب بانک مرکزی است و اطلاعات واریز کننده به صورت محرمانه نزد بانک مرکزی باقی می ماند. در نتیجه آمریکا به مشکل می تواند خریداران نفت خام کشور عزیزمان ایران را شناسایی کند.
سوال دیگر، آیا این مدل باعث پدید آمدن بابک های زنجانی دیگری نمی شود؟
پاسخ منفی هست. یکی از مهمترین شاخصه این مدل براق بودن آن جهت طرف ایرانی هست. دولت و بانک مرکزی کشور عزیزمان ایران به روشنی میزان نفت فروخته شده است و میزان ریال واریزی به حساب را در اختیار دارند. طرف عرضه کاملا براق است و عدم شفافیت در طرف تقاضا هست. لذا هیچ نگرانی از بابت دست اندازی به بیت المال وجود ندارد. دیگر نیاز نیست نفت خام را به دست دلالان نفتی سپرد و بعد منتظر ماند و دعا کرد که آن ها وجدان داشته باشند و پول نفت را بازگردانند. بلکه قبل از تحویل نفت خام پول آن در حساب بانک مرکزی واریز شده است است و ذاتا نگرانی جهت دریافت پول نفت وجود نخواهد داشت.
در آخر باید گفت فروش ریالی نفت در سطح مفهومی مانعی ندارد ولی در صحنه اجرا و عمل موانعی بر سرراه آن وجود دارد که نیازمند تدبیر هست. فروش ریالی نفت می تواند گزینه ای در کنار سایر گزینه های فروش نفت باشد و به عبارت دیگر کشور عزیزمان ایران سبدی از روش های متفاوت فروش نفت خام داشته باشد. نقاط قوت مدل فروش ریالی آنقدر زیاد است که می توان آینده نگری کرد در صورت مهیا شدن شرایط ، بخش زیادی از فروش نفت را به خود تخصیص داده شده است دهد. البته در این مسیر طبیعی است هر تغییری به ضرر افراد و نهادهایی باشد که از وضع موجود بهره می برند و در نتیجه از عوض کردن خیلی استقبال نکنند. می توان با تدابیری راحت این موانع را برطرف کرد و اجازه نداد که نفت ابزاری جهت فشار بر جمهوری اسلامی کشور عزیزمان ایران باشد. بلکه می تواند به ابزاری جهت تقویت اقتصاد مبدل شود.