اگر خیانت حمله به سفارت عربستان رخ نداده بود، شرایط جور دیگری بود

وزیر امور خارجه گفت: اگر حماقت و به نظر من خیانت حمله به سفارت عربستان رخ نداده بود، امروز شرایط به شکل دیگری بود.

به گزارش حوزه سیاست خارجی گروه سیاسی کلوب خبرنگاران، محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه در جمع اساتید دانشکده روابط بین الملل به مناسبت بزرگداشت مقام معلم و با عنوان “شرایط سیال روابط بین الملل و جایگاه و موقعیت جمهوری اسلامی کشور عزیزمان ایران ” صحبت کرد که متن کامل آن را در زیر می خوانید:

عبارات مهم : ملوانان آمریکایی – ناو آمریکایی

«بسم الله الرحمن الرحیم

خدمت خواهران و برادران عزیز، اعضای محترم هیات علمی دانشکده روابط بین الملل سلام عرض می کنم. روز معلم را خدمت همه دوستان عزیز تبریک می گویم و یاد و خاطره مرحوم استاد شهید مطهری را که این روز به برکت خدمات و تلاش های ایشان نام گذاری شده است است گرامی می داریم. همه ما به عنوان افرادی که عمر خود را در این شغل شریف صرف کرده ایم، شما زیاد و من کمتر، افتخار می کنیم که در چنین روزی با چنین افرادی همردیف و همنام هستیم و البته خود استاد شهید رحمه الله علیه نیز افتخارشان این بود که همنام انبیا هستند که سرآمد معلمان بشریت بوده اند.

فرمودند که بحثی راجع به شرایط بین المللی و جایگاه و موقعیت جمهوری اسلامی کشور عزیزمان ایران داشته باشم. شاید عالی ترین وقت و عالی ترین جمع جهت طرح چنین بحثی، جمع استادان دانشکده روابط بین الملل باشد که عموما هم سابقه علمی درخشان و هم سابقه عملی متمایز در حوزه دیپلماسی دارند؛ شاید بهتر بود جلسات بزرگداشت روز معلم را از ابتدا به همین کار تخصیص داده شده است می دادیم و البته زیاد از اینکه بنده خدمت شما عرایضی داشته باشم از نظر و نظرات دوستان استفاده کنم. نکاتی را مطرح می کنم و حتما دوستان از نظر فکری کمک خواهند کرد.

در حال حاضر، همه ما با چندین چالش عمده روبرو هستیم. شاید مهمترین این چالشها، «چالش تغییر و تحول» و در واقع «نامشخص بودن شرایط و غیر قابل آینده نگری بودن» آن است. این، هم یک چالش عمده و هم یک وقت عمده در روابط بین الملل است. در قرن گذشته پس از آخر جنگ سرد دورانی شروع شد که، بسته به مخاطبی که با او سخن می گوییم، آن را دوران گذار یا دوران انتقالی می نامیم. هیچ دوره ای را به شدت و کثرت تحولات و پربسامدی تغییر و نیز با این میزان آشوب و مخاطره و سختى ها و آسانى ها سراغ نداریم. علت این امر کاملا روشن است. دنیا نظمی را طراحی و به آن عادت کرده و روابطش را بر اساس آن نظم تنظیم کرده بود.بسیاری حتی فکرش را هم نمیکردندکه این نظم مستقر به این زودیها دست خوش تغییر بشود.

همه ما چارچوب های فکری مان را بر اساس این نظم تنظیم کرده بودیم: روابط غالبا در قالب جناح بندی میان بلوک شرق و غرب بودو هر کنشگر در درون این جناح بندی و یا در بازی بین میان دو بلوک تعریف می شد و لااقل محیط بازی، چارچوب بازی و کنشگری و نوع ارتباطات مشخص و تعریف شده است بود. قواعد بازی کم و بیش مشخص بود و کنشگران می توانستند گزینش های قابل آینده نگری و با نتیجه های قابل آینده نگری داشته باشند.اکنون این منظومه فکری به هم ریخته است.در چنین شرایطی، یعنی در شرایطی که نظم دوقطبی کاملا فروریخته است، این که بعضی از ما پسماندهای فکری و تحلیلی همان منظومه را جهت تحلیل شرایط فعلی به کار می بریم بسیار خطرناک است. منظورم این است که در دورانی از روابط بین الملل که در میانه جنگ جهانی دوم تا فروپاشی دیوار برلین و اتحاد جماهیر شوروی است، کاملا مشخص بود که وقایع چگونه تعریف می شوند. در این شرایط حتی می شد آینده نگری کرد که اگر کنشگری – مثل جمهوری اسلامی ایران- بخواهد خارج از سیستم بازی کند همه، اعم از بلوک شرق و غرب و فارغ از همه تعارضات ایدئولوژیک که با هم داشتند با آن مقابله می کنند. کمااینکه در جنگ کشور عزیزمان ایران و عراق مشاهده کردیم همه علیه کنشگری که می خواست خارج ازآن نظام کنشگری کند متحد شدند.

می دانید نخستین بار چه زمانی پی5 (P5) به عنوان یه مجموعه تشکیل شد؟ وقت تدوین قطعنامه 598! یعنی نخستین بار ما اسم پی 5 –گروه پنج عضو دایم شورای امنیت – را به عنوان یک مجموعه که به عنوان یک گروه کار می کند، و نه صرفا به عنوان پنج عضو دائم شورای امنیت، همزمان با تدوین قطعنامه 598 شنیدیم. دبیر کل وقت ملل متحد در صحبت خود در اجلاس سران کنفرانس اسلامی در کویت پیشنهاد کرد کشورهای عضو دایم شورای امنیت دور هم بنشینند و جهت این فاجعه –جنگ کشور عزیزمان ایران و عراق – فکری بکنند. بعد از این صحبت پی 5 تشکیل شد و عنوان قطعنامه 598 را دستور کار قرار داد. جالب آنکه دیگر شاهد تشکیل این گروه نیستیم مگر وقت تدوین قطعنامه 1696! دقت بفرمایید که سال 1987 میلادی یعنی سال تدوین قطعنامه 598، اوج جنگ سرد بود و سال 2006، یعنی سال تدوین قطعنامه 1696 هم اختلافات جدی حتی میان سه عضو غربی دایم شورای امنیت وجود داشت. ولی عنوان کشور عزیزمان ایران بار دیگر منجر به اجماع 5 عضو دایم شد.

به هرحال، در وقت جنگ سرد چارچوب بازی مشخص بود. حتی عواقب بازی کردن بیرون چارچوب هم مشخص بود. الان اوضاع تفاوت کرده است: چارچوب بازی کاملا مشخص نیست، کسانی که می خواهند در این معادله جدید با قواعد جدید کنشگری کنند باید به شدت محاسبه گر باشند و آن هم نه محاسبه گری با قالب های ذهنی باقی مانده از جنگ سرد بلکه با قالب های ذهنی جدید که البته هنوز هم به طور کامل شکل نگرفته است؛ هنوز سیال است: هم شرایط خارجی سیال است و هم به تبع شرایط سیال خارجی ذهنما باید سیال باشد. کاری که ما باید سر کلاس ها انجام بدهیم این است که آنچه را که کم و بیش از 70 سال پیش نوشته شده است مثل کتابی مقدس تدریس نکنیم. قالب ها و روابط سیال شده است اند و لذا ما نیاز داریم که هم خودمان و هم دانشجویان و جوانانمان را با این سیالیت انطباق بدهیم. نمی توانیم در رسوبات نظریات و چارچوبهای پیشین خود را محدود کنیم؛ نه کنشگران می توانند در این قالبها بمانند و نه تحلیل گران. این تحول، تحول عمده ای است. به نظر من، هم چالش عمده ای است و هم همراه این چالش وقت های عمده ای وجود دارد. ما الان از سویی وقت داریم که برآمدن جدیدی را تجربه کنیم و از سویی هم ممکن است اضمحلال را تجربه کنیم. هر دو امکان وجود دارد و چون شرایط ایستا نیست اصلا نمی شود گفت ما کنار می ایستیم و تماشا می کنیم تا اوضاع به خیر و خوشی به آخر برسد. دیگران در حال حرکتند، جهت آینده خودشان کنشگری میکنند. شما نمی توانید کنار بایستید و منتظر بمانید. اینجاست که نقش دانشگاه به خاص این دانشکده برجسته می شود؛ دانشکده ای که مجموعه کوچکی است متشکل از استادانی که علاوه بر وجهه نظری از تجربه عملی خوبی هم برخوردارند. دانشکده می تواند علاوه بر آموزش، فکر و تحلیل تولید کند. بنابرآنچه عرض کردم بزرگترین چالشی که ما و دیگران با آن مواجه هستیم و مورد نیاز است به آن عنایت داشته باشیم همین چالش تغییر است.

چالش تغییر باعث سقوط خیلی ها شده است است. از صدام حسین بگیرید تا میلوسوویچ. اشتباه نشود. اینها آدمهای بی حساب و کتابی نبودند. به تصور خودشان خیلی هم عاقل بودند. صدام فکر می کرد خیلی حسابگر است. حتی روز حمله به کویت را هم طوری گزینش کرده بود که همه در تعطیلات باشند. فکر می کنم روز عاشورا برابر اول آگوست بود که از یک طرف ما در کشور عزیزمان ایران تعطیل بودیم و از طرفی هم دنیای غرب در تعطیلات بود. میلوسوویچ به حساب خودش آدم عاقلی بود. ولی هر دو اینها اشتباه محاسباتی کردند و شما ببینید الان کجا هستند. نوع دیگری از اشتباه محاسباتی را هم قذافی کرد. اشتباه صدام و میلوسوویچ در سرکشی واشتباه قذافی در سرسپردگی بود. این نشان می دهد اشتباه محاسباتی چه قدر می تواند خطرناک باشد.

بنابراین کل محیط بازی عوض شده است و کنشگران جدیدی وارد عرصه شده است اند. چه کسی فکر می کرد ما امروزه در شرایطی باشیم که القاعده و داعش نقش مهم و تعیین کننده ای در صحنه بین الملل ایفا کنند؟ زمانی صحبت از این بود که شرکت های فراملی و چند ملیتی و بین المللی نقش تعیین کننده ای در حوزه اقتصادی ایفا می کنند. الان می بینیم کنشگران و بازیگران غیر دولتی در حوزه امنیتی وارد شده است اند و نقش آفرینی تعیین کننده ای در این حوزه انحصاری دولت ها دارند.

نکته دیگری که در این فرایند تغییر مهم است و امیدوارم ما بتوانیم در جمهوری اسلامی به اندازه کافی به آن توجه کنیم این است که اگر چه قدرت های بزرگ نفوذ دارند ولی کنترل و توان تحمیل اراده خودشان را ندارند. دوران هژمونی به سر آمده است. حتی کنسرت قدرت های بزرگ هم نمی تواندتحمیل اراده کند. شما دیدید در سوریه آمریکا و روسیه تصمیم گرفتند آتش بس بشود ولی نشد. این تحول، تحول عمده دیگری است که مخصوصا باید مورد توجه کسانی قرار بگیرد که آمریکا را قدر قدرت می دانند. بعضیها حتی فکر می کنند که اگر جایی آمریکا کاری انجام می دهد و ما منطق آن را نمی فهمیم نباید بگوییم آمریکا سر در گم است. اگر کاری از روی اجبار و یا ناچاری انجام داد که به نفع ما تمام شد، نباید بگوییم آمریکا ناگزیر به آن شده است است. اینها می گویند حتما آمریکا برنامه کلی از پیش طراحی شده است ای داشته که ما نمی فهمیم. می گویند مگر می شود آمریکائیها ندانند، مجبور شوند یا اشتباه کنند؟ آمریکا را در عمق ذهنشان عالم کل و فعال ما یشاء می دانند. اینها مدل های فکری به جا مانده از گذشته است.اینها رسوبات فکری دوره پیش از گذار است و لذا دومین چالشی که ما داریم این است که بسیاری از ما شرایط فعلی را با رسوبات فکری گذشته، چه رسوبات نظری چه رسوبات عملی، بررسی و فهم می کنیم. این چالشی است در سطح تحلیل که می تواند پیامدهای عظیمی به همراه داشته باشد: تفاوت میان موفقیت یعنی درست فهمیدن و نابودی یعنی فهم غلط از پیامدهای همین چالش است. بی توجهی به عنوان هم گزینه دیگر پیش روست که اگرچه ممکن است به نابودی نینجامد ولی به حذف و به حاشیه رانده شدن منجر می شود.اگر توجهی نداشته باشید به این که در دنیا چه می گذرد و چه تحولاتی در جریان است و نتوانید خودتان را با این تحولات انطباق بدهید حداقل منزوی می شوید اگر نابود نشوید.

انطباق هم به معنی تسلیم شدن نیست؛ به معنی کنشگری بر اساس فهم دقیق این تحول است. بنده اتفاقا اعتقاد دارم شرایط جهت کنشگری کشور عزیزمان ایران بسیار مهیاست. کشور عزیزمان ایران ماهیتش این است که همه داشته های خود را از درون خود می گیرد. تفاوت ما با عربستان و حتی با ترکیه چیست؟ مهم ترین تفاوت در این است که آنها جهت روابطشان، حتی بعضی از آنها جهت ادامه حیاتشان نیازمند به خارجی ها هستند. ما 37 سال است که نه تنها حمایتی از خارجی ها نداشته ایم بلکه علیرغم خارجی ها توانسته ایم هم امنیت داشته باشیم و هم پیشرفت فنی و هم منابع خودمان را مدیریت کنیم. با همه مشکلاتی که داریم و همه مان هم می دانیم. ولی توجه بفرمایید که اگر ایرادی داریم به خاطر سوء مدیریت ماست نه به علت عدم وابستگی ما. یعنی آن چه به ما این توان را داده که بتوانیم حضور فعال در صحنه جهانی داشته باشیم این است که هم امنیت ما، هم اقتصاد ما، هم پیشرفت های ما در عرصه علم و فناوری و هم سایر دستاوردهای ما متکی به داخل است. این به معنی انزوا نیست. ما حتما نیاز به تعامل با خارج داریم ولی اگر روزی هم این تعامل نبود نابود نخواهیم شد.این وجه تمایز مهم ما با همسایگان جنوبی مان است. بنابراین تحولات جدید در عرصه جهانی که به بعضی از آنها اشاره کردم جهت کشوری مثل ما می تواند بسیار بافایده و موثر باشد.

در شرایطی که آمریکا و روسیه نمی توانند به جنگ در منطقه آخر بدهند، واضح است که دنباله رو و وابسته به یکی از این دو بودن نمی تواند مسائل ما را حل و فصل کند. به نظر من این نوع نگرش ناشی از رسوبات تفکرات دنیا دوقطبی است. حتی بعضی دوستان روشنفکر ما، دوستان خوش فکر ما بعضا هنوز با این نظر نگاه می کنند. عرایض من به معنی سر شاخ شدن با دنیا نیست، به این معنی است که آدرس غلط به هم ندهیم. فکر نکنیم اگر رفتیم و سر مساله ای با آمریکا گفت وگو و توافق کردیم پس از آنجا به بعد مسیر ما با آمریکا یکی خواهد بود. البته این به این معنی هم نیست که هر روز دعوا کنیم. خوش خیالی نداشته باشیم نه فقط به علل ایدیولوژیک بلکه به علت درک دقیق شرایط بین المللی. بدانیم که در چنین شرایطی معادله بازی عوض شده است است؛ ما باید جهت این معادله جدید راهکارهای جدید پیدا کنیم. این دانشکده مناسب ترین جا جهت این کار است. اینجا که هم محیط دانشگاهی است و هم تجربه عملی متراکم و ارزشمندی وجود دارد و دانشجویانی که جزو عالی ترین دانشجویان کشور عزیزمان ایران هستند. باید این جوانها را با دنیای کنونی آنگونه که است آشنا کنیم. دانشجو باید بتواند احساس کند آزاد است، باید فکر کند، باید آزادانه بیندیشد و فهمش را آزادانه و بدون واهمه بیان کند. دانشجویان من می دانندهر کس در کلاس با حرفهای من، البته با استدلال و نه با شعار، مخالفت کند نمره بهتری می گیرد.

چالش دیگر دنیای امروز این است که نسخه پیچیده و آماده ای جهت حل مسائل وجود ندارد. من و شما نسخه پیچیده شده است ای جهت مسائل دنیا نداریم و هیچ کس دیگری هم ندارد. در گذشته ممکن بود حداقل نسخه هایی وجود داشته باشد، مدل هایی در دسترس باشد. امروز نسخه ای وجود ندارد و ما باید جوانترها را آماده کنیم که نسخه بسازند و ارائه کنند. اگر این کار را نکنیم نسخه های قدیمی رسوب شده است دائما باز تولید می شوند. دانشجویان ما باید نسخه های جدید تولید کنند. امروز متاسفانه در محیط عمومی کشور مخصوصا در مطبوعات بسیاری از کسانی که عنوان دکتر را یدک می کشند تفکرات رسوب کرده از دوران جنگ سرد را بازتولید می کنند. در دنیای کنونی که همه چیز در حال تحول است باید آماده و مهیای اندیشیدن، شناختن و ارائه نسخه های جدید باشیم.

این تحول سیستمی که به آن اشاره کردم در منطقه ما هم اثرات عمیقی داشته است. شاید منطقه ما بیش از همه مناطق جهان، دستخوش تحولات سیستمی شده است است. حتی در جاهایی که مدل دولت ملت جا افتاده داریم، کنشگران غیرحکومتی مداخله و ایفای نقش موثر میکنند چه رسد به منطقه ما که مدل دولت ملت موفق هم نداریم. نقشی که در بسیاری از کشورهای این منطقه کنشگران غیر حکومتی ایفا می کنند از نقش دولت ها قدرتمندتر است. اتفاقی که در منطقه ما در حال رخ دادن است همان تحولات سیستماتیک است به اضافه نابسامانی موجود در منطقه که عبارتست از ضعف دولت و ناکارآمدی و ناتوانی مجموعه دنیا عرب. دولتهای منطقه نتوانسته اند پاسخگوی آنچه باشند که یک دولت باید انجام بدهد و این واقعیت، شرایط بحرانی و ناهنجاری را در منطقه ما ایجاد کرده است.شرایط بحرانی و نابهنجار منطقه نه تنها جهت ما بحران و نابهنجاری ایجاد می کند بلکه ما را با چالشهای روزانه مواجه کرده است وبه همین خاطر است که این منطقه این قدر در اضطراب به سر می برد. منطقه ما واقعا «در حال شدن» است و «در حال شدن» بودن همواره همراه با چالش،درگیری و تنش خواهد بود.این منطقه در حال شکل گیری است.

نکته مهم دیگری که من فکر می کنم ما به عنوان کارگزار سیاست خارجی و هم به عنوان تحلیلگر سیاست خارجی باید به آن توجه داشته باشیم این است که بر خلاف تصور عمیق و نهادینه بسیاری از افرادی که دعوی انقلابی گری دارند، ما «موضوع» روابط بین الملل نیستیم بلکه «ایجاد کننده» آن هستیم. به حرف های خیلی تند افراد نباید نگاه کرد؛ به رسوبات فکری، به عمق فکر آنها که نگاه می کنید می بینید باورشان این است که ما یک«موضوع»، یک «سوژه» هستیم؛ یک کنشگر نیستیم. ولی تحولات دنیا آن قدر شدید و جدی است که اگر توجه نداشته باشیم حتما متضرر خواهیم شد. دنیای تک کنشگر و دو کنشگر به آخر رسیده است. انحصار کنشگری در دنیای کنونی به آخر رسیده است. حتی دولت ها دیگر انحصار ندارند. این حرفهایی که بنده می زنم ممکن است از نظر بعضی از دوستان که در این حوزه ها مشغول مطالعه و تحقیق هستند بدیهی به نظر برسد ولی جهت بسیاری از مردم و حتی اهل اندیشه و سیاست چنین نیست. هنگامی که تحلیل می کنند که به عنوان نمونه اگر آمریکا برجام را قبول کرد این حتما قسمتی از طراحی، قسمتی از نقشه، قسمتی از پازل آمریکا بوده و تو اگر نمی فهمی چگونه، حتما مسئله از توست. این یعنی هر کاری که آمریکا کرده باید حتما یک کار از پیش حساب شده است و آینده نگری شده است و تدوین شده است باشد. باورشان این است که هر اتفاقی در سوریه می افتد حتما آمریکا یک برنامه ریزی کرده و این قسمتی از پازل اوست و تو اگر نمی فهمی مسئله از فهم توست. می گویند مگر می شود امریکای قدر قدرت بدون آینده نگری وارد سوریه شده است باشد؟ تحلیل ها و محاوره ها را در سطوح بالای فکری – نه سیاسی- کشور ببینید. بعضا در همین سطح است.

این واقعیت کار ما را به عنوان افرادی که تلاشمان فهمیدن و فکر کردن و جا انداختن این عنوان جهت دانشجوهاست سخت می کند. اینکه به جوانهایمان بیاموزیم که فکر کنند و بیرون قالب ها فکر کنند بسیار حیاتی است و این هم خود یک چالش بزرگی است.

یک خطای کوچک در این محیط پرتنش و پرتشنج می تواند شرایط را عوض کند. ببینید! ما در آستانه اجرایی شدن برجام دو تحول مهم داشتیم: یکی حمله به سفارت عربستان و دیگری اتفاقی در خلیج فارس که جهت ناو آمریکایی اتفاق افتاد. یکی بد مدیریت شد و دیگری درست مدیریت شد. حالا به این ادعا که هر دو اتفاق با نشانه جلوگیری از اجرایی شدن برجام طراحی شده است بود نمی پردازیم. ولی نوع مدیریت بسیار مهم است. ما روز حمله به سفارت عربستان در جلسه شورای عالی امنیت ملی حضور داشتیم و در آنجا اجماع داشتیم که اگر به سفارت عربستان حمله شود بهانه ای جهت شرارت جدیدی از سوی سعودی آماده می شود که همین طور هم شد. اطمینان داشته باشید اگر این حماقت و به نظر من خیانت تاریخی رخ نداده بود امروز شرایط به شکل دیگری بود. من این را بدون هرگونه تردید به شما می گویم. کما اینکه اگر ما آن شب تا صبح بیدار نبودیم و عنوان ملوانان آمریکایی را با عزت و حکمت و سربلندی حل و فصل نکرده بودیم امروز اوضاع دیگری داشتیم.

وقتی آقای ترامپ رییس جمهور آمریکا شد عده ای گفتند ترامپ گرفتاری های داخلی دارد و نمی خواهد در خارج وارد بحرانها بشود. یک اتفاق، یعنی اوضاع شیمیایی در سوریه، که اگر ساختگی هم باشد دیگر بدتر!- باعث شد 180 درجه برنامه آمریکا تغییر پیدا کند. حالا بعضی می گویند این اتفاق از پیش تعیین شده است بوده است؛ کما اینکه می گویند رخداد 11 سپتامبر هم از قبل برنامه ریزی شده است است.

در مورد بوش پسر هم همین اتفاق رخ داد. استدلال بوش پسر این بود که ما نباید خودمان را نخود هر آشی بکنیم. من در دوران ریاست جمهوری بوش مقاله ای نوشتم که در مجله دانشگاه هاروارد چاپ شد. به همین صحبت های بوش استناد کردم که و گفتم تو که در وقت انتخابات و مبارزات انتخاباتی گفته بودی آمریکا نباید درگیر مسائل بیرونی بشود. در مقاله نقل قول مستقیم هم از بوش کردم. بوش هم که او را رییس جمهور جنگ می خواندند درست مثل ترامپ پیش از تصدی ریاست جمهوری همین ادعا را داشت ولی یک اتفاق، حالاهر چه که بوده توطئه بوده یا طراحی، باعث شد تاریخ عوض بشود. یک اتفاق در سوریه باعث شد جریان به هم بخورد و این به خاطر شرایط سیال روابط بین الملل است. در دوران دوقطبی کمتر مشاهده می شد که یک اتفاق بتواند مسیر تاریخ را عوض کند. لذا ما نیاز داریم به این که به این تحولات توجه کنیم و دقت کنیم و تحلیل بدهیم و دانشجویانی را پرورش بدهیم که اهل تحلیل باشند. جوانهایی که تو سری خور نباشند و نترسند از معلم و خیال نکنند حرف معلم وحی منزل است. چون فکر می کنند حرف من و شما وحی منزل است، فردا هم فکر می کنند حرف رییس ارزش در اداره و سازمان، وحی منزل است و ما آنوقت یک سیستم بله قربان گو تولید می کنیم که فقط تابع فرمایشات رییس می شویم. البته در دوران کوتاهی که من مدیر هستم بدم نمی آید فرمایشاتم تایید بشود ولی بالاخره این فرهنگ فرهنگ خطرناکی است. هر رییسی روزی رییس نخواهد بود. «و تلک ایام نداولها بین الناس و لیعلم الله الذین امنوا و یتخذ منکم شهداء والله لایحب الظالمین» .»

انتهای پیام/